Tiếng Latinh từng được sử dụng trên khắp Đế chế La Mã. Nhưng ngày nay không có quốc gia nào chính thức nói thứ tiếng này. Vậy, tiếng Latinh đã thực sự biến mất khi Đế chế La Mã không còn tồn tại?
Bức tượng hoàng đế La Mã Augustus được dựng ở Đức. Giờ nếu ông sống lại thì không thể hiểu con cháu mình nói gì.
La Mã từng là một trong những đế chế lớn nhất trên thế giới , nhưng dần dần sự lung lay của đế chế này đối với các thuộc địa của nó bị thu hẹp dần cho đến khi nó hoàn toàn mất quyền kiểm soát. Mặc dù vậy, tiếng Latinh vẫn tiếp tục là ngôn ngữ phổ biến trên khắp châu Âu hàng trăm năm sau đó.
Câu trả lời cho câu hỏi khi nào tiếng Latinh, ngôn ngữ của La Mã cổ đại, chết là một câu hỏi khá phức tạp. Không có niên đại nào trong lịch sử đánh dấu sự kết thúc của tiếng Latinh là một ngôn ngữ nói và một số người cho rằng đó là bởi vì nó chưa bao giờ thực sự chết.
Vatican vẫn có thể tổ chức một số buổi thánh lễ bằng tiếng Latinh, nhưng hầu như không có ai ở Ý sử dụng tiếng Latinh hàng ngày. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với cái chết của tiếng Latinh, Tim Pulju, một giảng viên cao cấp về ngôn ngữ học và kinh điển tại Đại học Dartmouth ở New Hampshire, cho biết.
Pulju cho rằng: “Tiếng Latinh không thực sự không được nói nữa. Nó tiếp tục được mọi người ở Ý, Gaul, Tây Ban Nha và những nơi khác nói như tiếng mẹ đẻ, nhưng giống như tất cả các sinh ngữ, nó đã thay đổi theo thời gian."
Điều quan trọng là, những thay đổi đối với tiếng Latinh là đặc biệt ở nhiều khu vực khác nhau của Đế chế La Mã cũ, và theo thời gian, những khác biệt này ngày càng tăng để tạo ra những ngôn ngữ hoàn toàn mới nhưng có liên quan chặt chẽ với nhau.
Pulju cho rằng: “Chúng dần dần tích lũy qua nhiều thế kỷ, để rồi cuối cùng tiếng Latinh phát triển thành nhiều ngôn ngữ khác nhau, và rất khác với tiếng Latinh cổ điển. Những ngôn ngữ mới đó hiện nay chúng tôi gọi là tiếng Romance, bao gồm tiếng Pháp , tiếng Ý , tiếng Bồ Đào Nha, tiếng Romania và tiếng Tây Ban Nha.”
Sự phát triển ngôn ngữ như vậy xảy ra với mọi ngôn ngữ, chẳng hạn như tiếng Anh. Pulju nói: “Tiếng Anh đã được nói ở Anh trong hơn một thiên niên kỷ, nhưng nó đã thay đổi theo thời gian. Rõ ràng, nếu bạn so sánh tiếng Anh ngày nay với tiếng Anh thời Elizabeth, như đã thấy ở trong tác phẩm của đại văn hào Shakespeare. Tiếng Anh thời Elizabeth, từ khoảng bốn thế kỷ trước, hầu như vẫn có thể hiểu được đối với chúng ta, nhưng tiếng Anh của Chaucer, có từ thế kỷ 14, thì ít người hiểu hơn nhiều. Và tiếng Anh của 'Beowulf', từ khoảng năm 1000, rất khác với tiếng Anh hiện đại , không thể hiểu được đối với chúng ta ngày nay. Mặc dù vậy, không ai có thể nói tiếng Anh là một ngôn ngữ chết, nó chỉ đơn giản là thay đổi dần dần trong một thời gian dài.”
Sự khác biệt duy nhất giữa tiếng Anh và tiếng Latinh là tiếng Anh cổ đã phát triển thành tiếng Anh hiện đại và tiếng Anh hiện đại, trong khi tiếng Latinh cổ điển đa dạng hóa và tạo ra một số ngôn ngữ khác nhau. Đó là lý do tại sao mọi người có xu hướng nghĩ (có thể sai lầm), tiếng Latinh là một ngôn ngữ đã tuyệt chủng.
Tuy nhiên, ngôn ngữ có thể tuyệt chủng; đôi khi những người bản ngữ của ngôn ngữ đó đều đã chết, hoặc theo thời gian ngôn ngữ đầu tiên của họ chuyển đổi cho đến khi cuối cùng không còn người nói thông thạo ngôn ngữ đó nữa.
Pulju cho rằng, ngôn ngữ chết cũng đang xảy ra với các ngôn ngữ bản địa ở nhiều nơi trên thế giới ngày nay. Các nước Trung Đông là một điểm nóng của các ngôn ngữ chết , mà có thể xảy ra khi có sự kỳ thị xã hội gắn liền với nói một ngôn ngữ không chính thống, ngôn ngữ không được giảng dạy trong các trường học và các biện pháp tàn bạo hơn đang được thực hiện, chẳng hạn như thanh lọc sắc tộc và bạo lực gây ra chống lại thiểu số.
UNESCO ước tính rằng, ít nhất một nửa trong số 7.000 ngôn ngữ được sử dụng trên thế giới ngày nay sẽ bị tuyệt chủng trước cuối thế kỷ này.
Vậy, tiếng Latinh chết khi nào? Nó thực sự không chết, chỉ đơn giản là nó đã phát triển.
Những mẫu xe có thiết kế chỗ ngồi độc lạ.
Nói về vị trí lái chính giữa của McLaren F1, nhà thiết kế Gordon Murray cho biết: “Tôi muốn người lái cảm thấy đặc biệt và mang phong thái của tay đua công thức một”.
Đây cũng là cách khắc phục vấn đề bàn đạp lệch đã làm hỏng nhiều siêu xe khác lúc bấy giờ và phù hợp cho cả hai thị trường ưu tiên làn đường bên trái và phải.
Ngoài McLaren F1, thương hiệu Anh còn sở hữu mẫu xe thể thao Speedtail cũng có 3 chỗ ngồi.
Aston Martin DBS V8 Ogle
Aston Martin DBS V8 Ogle được thiết kế bởi Tom Karen và được tài trợ bởi một công ty thuốc lá để quảng cáo một thương hiệu thuốc lá cao cấp. Nó ra mắt lần đầu tiên tại triển lãm mô tô Montreal năm 1972 và thậm chí đã giành được vị trí trang bìa tạp chí Motor. Chiếc xe còn có tên gọi khác là "Sotheby Special". Điều đặc biệt nhất của chiếc xe là hàng ghế sau đơn ngang được hoàn thiện bằng vải nhung màu xanh lá cây.
Renault Twizy
Chiếc xe chỉ được thiết kế một chỗ ngồi có tốc độ tối đa khiêm tốn 80 km/h. Renault là một chiếc xe an toàn, nhỏ gọn và đủ để che mưa che nắng cho những ai yêu chủ nghĩa cá nhân.
Skoda Felicia Fun
Đừng để bị lừa khi nghĩ rằng Skoda Felicia Fun không hơn gì một chiếc xe bán tải hai chỗ ngồi. Phần sau của ca-bin trượt ra ngoài đã để lộ ra một cặp ghế hành khách bổ sung, biến Skoda thành một chiếc xe bốn chỗ thú vị. Nhược điểm của chiếc xe này là 2 vị trí ngồi ngoài không được trang bị các tính năng như thanh lăn, gối tựa đầu và dây an toàn.
Volvo XC90 phiên bản Excellence Lounge Console
Volvo rất phá cách khi thiết kế phiên bản Excellence Lounge Console cho dòng xe XC90 2015. Vị trí ghế sau bên phải được trang bị chỗ để chân có đệm và khu vực để giày tinh tế. Nó khiến hành khách ngồi vị trí này có thể duỗi chân thoải mái, mang lại trải nghiệm tuyệt vời cho chuyến đi.
Peugeot EX1
Ý tưởng về một mẫu xe chạy điện hai chỗ ngồi được Peugeot thực hiện một cách mới lạ trên EX1. Đôi chân của hành khách chỉ có thể duỗi thoải mái trong xe đã đóng cửa. Đó là do ghế xô được gắn vào cửa bản lề phía sau.
Mẫu EV concept của Peugeot có thể tăng tốc 0-99 km/h trong 3 giây. Chiếc xe được ra mắt vào năm 2010 như một món quà kỷ niệm 200 năm thành lập thương hiệu Pháp.
Honda S-MX
S-MX là một phần của loạt phim "Creative Mover" của Honda nhằm tìm cách thay đổi một chiếc xe hơi ngoài vai trò phương tiện giao thông. Lật nghiêng phần ghế ngồi chữ "M", hành khách sẽ sở hữu một chiếc giường cho 2 người. Ngoài ra, chiếc xe được trang bị nội thất rất tiện nghi như ngăn đựng cốc, tủ đầu giường ngăn đựng khăn giấy tích hợp.
Xe có ghế xoay của Chrysler
Các nhà thiết kế xe hơi của Mỹ những năm 1950 đã thực hiện ý tưởng ghế trước có thể xoay để hỗ trợ việc ra vào xe. Hãng xe Dodge cung cấp chúng trên phiên bản Custom Royal và được gọi là ghế xoay Swing-Out.
Các công ty xe hơi khác trong đó có cả Chrysler (được minh họa trong ảnh) đã giới thiệu ghế xoay của riêng họ. Ngoài ra, hãng xe Buick đã táo bạo thử nghiệm ghế phụ có thể quay mặt về phía sau trên mẫu xe Flamingo, nhưng nó chưa bao giờ được đưa vào sản xuất.
Fiat Multipla
Kiểu dáng kỳ lạ và độc đáo của Fiat Multipla hiện đại được ra mắt năm 1998 đã thể hiện tư duy khá thông minh. Chiều rộng của chiếc xe có thể chứa hai hàng ghế ba chỗ ngồi.
Sàn phẳng mang lại nhiều chỗ để chân và hành lý hơn, nhưng điểm mạnh nhất của Multipla là tính linh hoạt của nó. Loại bỏ hàng ghế sau sẽ giúp chiếc xe có ba chỗ ngồi lớn và khoang hành lý, gập 2 vị trí ngồi chính giữa để biến nó thành một chiếc bốn chỗ rộng rãi.
Nissan BladeGlider
Nissan BladeGlider có ba chỗ ngồi, với ghế lái trung tâm và 2 ghế phía sau. Mỗi vị trí đều được trang bị dây đai bốn điểm và được bọc bằng chất liệu bền bỉ để đảm bảo tính an toàn.
Chọn lọc 25 câu đố dân gian Việt Nam về con vật cực kỳ thú vị.
25 câu đố dân gian Việt Nam về các con vật
1. Mình đồng da sắt. Hai con mắt trên lưng. Cái chân giữa bụng. Là gì?
2. Con chi đánh thắng ông vua. Nhưng mà nó lại đánh thua thầy chùa? Là gì?
3. Cái đuôi hết ngắn lại dài. Tiếc chi cứ chắc lưỡi hoài vách phên. Tên thường tên chữ, hai tên. Đố bốn phía, đố ba bên tên gì? Là con gì?
4. Trên đầu đội sắc vua ban. Dưới thì yếm thắm, dây vàng xum xoe. Thần linh đã gọi thì về. Ngồi trên mâm ngọc, gươm kề sau lưng? Là gì?
5. Tám sào chống cạn. Hai nạng chống xiên. Con mắt láo liên. Cái đầu không có! Là gì?
6. Con gì tết đến. Bay lượn hàng đàn. Báo hiệu xuân sang. Đã về rồi đó? Là con gì?
7. Cổ cao cao, cẳng cao cao. Chân đen cánh trắng ra vào đồng xanh. Cảnh quê thêm đẹp bức tranh. Sao đành chịu tiếng ma lanh nhử mồi. Là gì?
8. Bốn cây cột đình. Hai đinh nhọn hoắt. Hai cái lúc lắc. Một cái tòng teng. Trùng trục da đen. Lại ưa đầm vũng? Là gì?
9. Con gì cánh mỏng, đuôi dài. Lúc bay lúc đậu cánh thời đều giương? Là con gì?
10. Tính tình đáo để. Phá phách rất ghê. Chỉ chuyên một nghề. Truyền mang dịch hạch. Là con gì?
11. Là loài hung ác. Đêm đêm hú dài. Rất thích ra oai. Sống bầy đàn đó. Là con gì?
12. Thân dài áo cánh xanh ghê. Suốt đời tập võ, chuyên nghề binh đao. Ai mà động vào. Thì nó giơ đao chém liền. Là con gì?
13. Dáng to lạch bạch, ngả nghiêng. Mặt đỏ như gấc, giọng khàn khó nghe. Tưởng anh say rượu bét nhè. Nào ngỡ xuống nước vịt ta phục tài. Là con gì?
14. Con gì rất giỏi. Nói được tiếng người. Luôn miệng nói vui. Dù chẳng hiểu biết. Là con gì?
15. Sống trong nước lại biết bay. Chẳng phải ớt mà cay sè sè. Là con gì?
16. Thân hình to lớn. Oai phong dáng hình. Bốn chân nhìn tựa cột đình. Sống thành đàn lại rất thông minh. Là con gì?
17. Miệng kêu ụt ịt. Ăn cám, ăn rau. Lớn rất là mau. Da thì rất trắng. Là con gì?
18. Nâu vàng đen đỏ. Đi lại từng bầy. Thấy mồi tha ngay. Mang về nơi tổ. Là con gì?
19. Con gì cô Tấm mến thương. Khi chết lại gửi nắm xương giúp đời? Là con gì?
20. Con gì đuôi ngắn tai dài. Mắt hồng lông mượt, có tài chạy nhanh. Là con gì?
21. Một mình nằm trong tháp. Tính nhút nhát lạ thường. Mỗi lần có việc qua đường. Cõng luôn cả tháp đi luôn bên mình. Là con gì?
22. Trông xa tưởng là mèo. Lại gần hóa ra chim. Ban ngày ngủ lim dim. Ban đêm rình bắt chuột. Là con gì?
23. Một lòng khuya sớm chuyên cần. Trách người vô nghĩa, sao chê ngu đần? Là gì?
24. Vừa bằng ngón tay. Lay nhay những thịt. Thin thít những lông. Đời cha đời ông. Không ai dám mó. Là con gì?
25. Thân thì bé nhỏ. Bụng có ngọn đèn. Tỏa sáng về đêm. Những hôm tối mịt. Là con gì?
Ảnh minh họa
Đáp án
1. Ốc sên
2. Con chấy
3. Thằn lằn
4. Gà trống cúng
5. Co cua
6. Chim én
7. Con cò
8. Con trâu
9. Chuồn chuồn
10. Con chuột
11. Chó sói
12. Bọ ngựa
13. Con ngan
14. Chim vẹt
15. Cà cuống
16. Con voi
17. Con lợn
18. Kiến
19. Cá bống
20. Con thỏ
21. Con ốc vặn
22. Chim cú mèo
23. Con bò
24. Sâu róm
25. Đom đóm
