Thứ Bảy, 31 tháng 10, 2020
Thứ Sáu, 30 tháng 10, 2020
Thứ Năm, 29 tháng 10, 2020
ĐỜI SINH VIÊN. NGUYỄN MỸ DUNG
Thứ Tư, 28 tháng 10, 2020
Xin Cám Ơn Cuộc Đời.
Bố tôi từng là một tài xế lái xe đường dài, từng là một người xởi lởi và tự tin. Nhưng năm tháng trôi qua, lần đầu tiên không nhìn thấy rõ đường đi, ông vẫn nói đùa rằng đường nhiều bụi quá. Và cũng ngày hôm đó, tôi bắt gặp bố đang lặng lẽ đeo thử cặp kính lão.
Bố tôi
sẽ nổi cáu khi ai đó bảo rằng ông đã đến tuổi phải nghỉ ngơi! Không lâu sau, bố
bị đau tim, phải trải qua việc mổ xẻ. Khi qua khỏi, ông yếu hẳn đi và không thể
đi làm được nữa!
Bố tôi vẫn sống-nhưng có một thứ, bên trong
sâu con người ông thì không-Niềm vui sống!
Bố
cũng không chịu làm theo hướng dẫn của bác sĩ. Và không muốn gặp mọi người. Bạn
bè đến thăm rồi cũng thưa dần…, bố còn lại một mình!
Càng
ngày ông càng bẳn tính, bố chỉ trích mọi việc tôi định làm hay đã làm. Hằng
ngày, tôi đều mong ước, có một ai đó để bầu bạn được với bố. Nhưng ước mong của
tôi chưa biết đến khi nào, được trở nên hiện thực!
Một
người bạn chỉ cho tôi, nên thử tìm một vật nuôi để bố khuây khỏa, và đã dẫn tôi
tới một tổ chức chăm sóc vật nuôi vô chủ. Sau khi điền vào một tờ đơn, tôi được
người hướng dẫn đưa đi xem những dãy chuồng lớn với rất nhiều chó. Chúng đều mừng
rỡ khi thấy có người tới. Nhưng tôi chưa vừa ý con nào, có con nhỏ quá, con to
quá, hay con thì lông dài quá…
Khi
tôi đến gần chuồng nhốt cuối cùng, tôi thấy một con chó từ góc xa của chuồng,
đang nặng nhọc bước về phía tôi và lặng lẽ ngồi xuống. Nó rất gầy, nhưng đôi mắt
của nó rất lạ: Bình thản và trong veo! Khi tôi hỏi thăm về nó, người hướng dẫn
diễn tả:
-Nó buồn
cười lắm! không hiểu nó từ đâu tới, cứ ngồi thơ thẩn trước cổng. Chúng tôi đành
mang nó vào và chờ đợi có ai đến tìm, nhưng hoài mãi mà không thấy ai, ngày mai
là nó hết hạn…
- Hết hạn?… là anh định giết nó hay sao? –
tôi hốt hoảng!
– Cô
ơi, đó là quy định. Chúng tôi không thể nuôi dưỡng hết số chó vô chủ đến khi
chúng già được!
Tôi gọi
ầm lên khi vừa vào đến cửa:
– Bố! bố ơi, xem con đem gì về này!
– Nếu
tao cần một con chó, tao sẽ tự kiếm, và tao đã kiếm được một con chó tốt hơn là
con chó gầy trơ xương này!
Ông phẩy
tay: Mày giữ lấy nó, tao không cần!
Tôi tức nghẹn, vả lại bố cứ nhìn tôi bằng ánh
mắt thách thức. Đúng khoảnh khắc ấy, con chó lặng lẽ đi lại phía bố, và ngồi xuống
ngay cạnh ông. Một cách chậm chạp, nó giơ một chân trước lên
Bố
tôi, lúc này ông lúng túng thật sự… Rồi ông cúi xuống, nắm lấy chân trước của
chú chó như bắt tay, và rồi ông ôm con chó gầy vào lòng…
Đó là
mở đầu của một tình bạn thân thiết. Bố đặt tên cho nó là Cheye. Họ cùng đi dạo
mỗi buổi chiều. Họ ngồi trên bờ sông hàng giờ liền cùng nhau. Không nơi nào mà
bố không cho Cheye đi cùng. Bố và Cheye không rời nhau trong suốt ba năm sau
đó. Bố không còn khó tính như trước, ông và Cheye gặp gỡ nhiều người, cả hai
cùng có thêm nhiều bạn mới. Nụ cười đã trở lại trên môi và trong ánh mắt của bố.
Cùng với đó là niềm vui sống…
Rồi một
đêm khi đang ngủ, tôi cảm thấy cái mũi ươn ướt của Cheye cọ vào chân. Chưa bao
giờ nó làm phiền giấc ngủ của mình, tôi bật dậy, vội vã chạy sang phòng bố. Bố
vẫn nằm trên giường, thanh thản. Ông ra đi lặng lẽ, nhẹ nhàng như vậy!
Năm
ngày sau, tôi lại khóc một lần nữa, khi trông thấy Cheye nằm chết bên cái giường
bỏ không của bố.
Tôi
chôn nó ở gần bờ sông, nơi mà bố tôi và nó hay ngồi câu cá. Đám tang của bố được
tổ chức ở nhà thờ, rất nhiều người bạn của ông và Cheye đến dự, họ nhớ bố tôi
và cả Cheye nữa, chú chó bất ngờ xuất hiện trong đời của bố, sự bình thản của
nó khi đối diện với cuộc sống, dù khó khăn hay bất hạnh thể nào…, và giữ lại
cho những năm tháng cuối đời của bố tôi là niềm vui và sự thanh thản.
Và tôi
nhận ra được, cuối cùng thì mong ước của tôi cũng đã trở thành hiện thực. Xin cảm
ơn cuộc đời!
Pham Duc Than
TẠI SAO RẤT
NHIỀU BẠN BÈ ĐANG THÂN THIẾT LẠI ĐỘT NGỘT TUYỆT GIAO?
---
CÂU CHUYỆN
THỨ NHẤT
A không
thích ăn trứng gà, mỗi lần mẹ để phần cơm có trứng gà, A đều sẽ đưa nó cho B
ăn.
Lúc đầu, B rất
biết ơn, nhưng lâu dần B lại coi nó như một thói quen.
Mà đã quen rồi,
sẽ coi chuyện A để phần trứng gà cho mình như chuyện hiển nhiên.
Vì vậy, đến
một ngày nọ, A gặp được C - một cô bé mồ côi trong xóm, nên đưa trứng gà cho C
ăn, B thấy vậy liền cảm thấy không vui.
Cô ấy đã
quên rằng những quả trứng này vốn dĩ là của A, A có quyền muốn cho ai thì cho.
Nhưng B
không nghĩ vậy, cô tìm A cãi nhau một trận. Hai người càng ngày càng cãi nhau dữ
dội hơn, đến cuối cùng dẫn đến tuyệt giao...
CÂU CHUYỆN
THỨ HAI
Một năm nọ,
mùa hè trở nên vô cùng nóng bức, vì thế một nhóm người rủ nhau ra bờ sông chơi.
Một cô gái trong nhóm người vô tình làm rớt chiếc giày xuống sông khi đang nghịch
nước.
Đường trên bờ
lại chỉ toàn những viên đá sỏi vừa sắc nhọn vừa bị nắng chiếu nóng hổi, bọn họ
còn phải đi cả đoạn đường dài. Thế nên cô gái mới quay sang nhờ người khác giúp
đỡ vớt chiếc giày vừa lỡ làm rơi xuống, nhưng chẳng có ai chịu giúp đỡ cả.
Cô gái cảm
thấy những người bạn của mình là kẻ vô tình vô nghĩa, chơi với nhau tình nghĩa
bao nhiêu năm, vậy mà nhờ họ giúp đỡ một việc nhỏ lại chỉ biết khoanh tay đứng
nhìn.
Sau đó, một
chàng trai đi ngang qua con đường này nhìn thấy cô gái kia đang giận dỗi ngồi một
mình bên dòng sông liền đến hỏi thăm. Sau khi biết chuyện, anh ta đã đưa đôi
giày của mình cho cô gái, đồng thời nói với cô ấy, không có ai có nghĩa vụ phải
giúp đỡ bạn cả.
Có nhiều
khi, bạn đã quen với việc người khác đối xử tốt với mình. Do đó cứ ngộ nhận rằng
điều đó là đương nhiên, cho đến một ngày nào đó họ không còn đối xử tốt với bạn
nữa, bạn lại cảm thấy tủi thân, tức giận.
Nhưng thực
ra, không phải người đó bỗng nhiên trở nên xấu xa, mà là vì chúng ta có thói
quen có rồi lại càng muốn được nhiều hơn. Quen với việc nhận lấy, mà quên đi việc
phải cảm ơn.
CÂU CHUYỆN
THỨ BA
Vào một buổi
tối mát mẻ, có một chú cừu nhỏ đang chơi một mình trên sườn đồi thì đột nhiên
có một con sói núp từ lùm cây lao ra muốn ăn thịt chú cừu.
Chú cừu vội
nhảy lên, liều mạng dùng sừng đâm vào người nó, sau đó kêu to lên cầu cứu bạn
bè.
Con bò đang ngồi
trong bụi rậm liếc nhìn sang, thấy đằng kia là một con sói liền bỏ chạy. Cô bé
ngựa thường chơi chung với nó cúi đầu nhìn xuống thấy đó là con sói hung hăng
nên cũng liền chạy đi.
Chú lừa hàng
xóm hành động có hơi chậm một chút, nó dừng lại nhìn một lúc lâu mới nhận ra bạn
mình đang bị sói ngắm đến, liền cúi đầu lén chạy xuống đồi, lúc đi ngang qua lợn
rừng còn kêu nó chạy theo mình. Cả hai chạy còn nhanh hơn con thỏ đã chạy trước,
như hai mũi tên vụt xuống dưới sườn đồi.
Chỉ có con
chó dưới núi nghe thấy tiếng kêu cứu thảm thiết của chú cừu liền vội vã chạy
lên đồi, nhảy từ đám cỏ đến chỗ sói và cắn vào cổ nó một phát thật đau.
Con sói kêu
lên một tiếng đau đớn, chú cừu nhân lúc này vội cùng chó tháo chạy.
Khi chú cừu
về đến nhà thì những người bạn mới lục tục kéo đến.
Bò nói:
"Sao em không gọi anh? Cái sừng của anh chỉ cần lủi một cái có thể đâm thủng
ruột con sói chết tiệt đó rồi!"
Ngựa bảo:
"Đáng lẽ cậu nên gọi tớ mới đúng. Móng ngựa của tớ có thể đá mẻ đầu con
sói đó."
Heo hùa
theo: "Đúng đó, mày cũng không gọi tao? Tao chỉ cần kêu lên con sói kia đã
sợ hãi mà rơi xuống đồi luôn rồi."
Con thỏ chạy
đầu tiên cũng quay sang quở trách: "Ngốc thật, tui chạy nhanh như vậy, ông
mà nhờ tui, tui đã chạy xuống báo làng xóm lên giúp rồi."
Trong cái
nhóm đang bàn cãi hỗn loạn này, chỉ có duy nhất chó không có mặt.
---------
Tình bạn
chân chính, không cần những lời hoa mỹ đến bào chữa hay cứu vãn, mà chỉ cần lúc
quan trọng họ có thể giơ một tay ra giúp đỡ. Những người suốt ngày vây quanh bạn,
cùng bạn đi ăn đi uống, nhậu nhẹt, vui chơi, xem phim, ca hát... chưa chắc là bạn
chân chính.
Muốn tìm được
những người bạn chí cốt và thật lòng thực sự chẳng hề dễ dàng gì!
Cùng nhau
làm bạn 1 năm, thật không dễ.
Kiên trì làm
bạn 2 năm, thật đáng quý trọng.
Có thể chia
sẻ vui buồn suốt 3 năm, thật là điều kì diệu.
Cùng nhau vượt
qua 5 năm hoạn nạn, mới là tri kỉ.
10 năm nghèo
khó không rời không bỏ, là người bạn được định sẵn trong sinh mệnh.
Nếu đã không
bỏ không rời suốt tận 20 năm, đây chính là người thân không cùng dòng máu của bạn.
Trong thời đại
hay thay đổi như ngày nay, hãy chú ý nhiều một chút đến bạn bè xung quanh, tìm
hiểu nhiều hơn về họ, bớt tính toán đi, học cách biết ơn, đồng thời cố gắng giữ
chặt những người bạn chân chính, đừng vì những mâu thuẫn nhỏ mà làm mất đi họ.
Theo: Thiên
Tuyết / Theo Báo Dân Sinh
Võ quít dầy..có móng tay nhọn !
Thứ Ba, 27 tháng 10, 2020
Tía tô : Đâu phải chỉ là rau ? (Perilla) - Trần Minh Quân
Dân mạng tại Việt Nam đang vui.. Tía tô từ Việt Nam
đưa sang Nhật và Nam Hàn đang hốt bạc ? Tại Nhật, một lá tía tô giá 500 đồng VN
(1 USD=20 ngàn đồng) ? ( Báo Tiền Phong -VN-Ngày 16 tháng 5-2019)
● Tía tô : có gì lạ ?
Tía tô , một cây rau rất quen thuộc với các
bà nội trợ Việt Nam hiện đang trở thành một cây rau “nóng' với các công dụng
khá bất ngờ mà rất nhiều người chưa biết.
Tía tô là một cây đa dụng . Hạtdùng làm thực phẩm
cho chim trời và cho.. người . Dầu ép từ hạt dùng làm chất đốt, dầu khô và dầu
nấu ăn; lá dùng làm rau, rễ làm thuốc, làm màu thực phẩm;tinh dầu chưng cất từ
lá giúp tăng vị món ăn, pha chế nước hoa. Toàn cây trồng thành cây trang trí, đẹp
vườn và nội thất.. Tía tô được trồng phổ biến tại Hoa Kỳ như cây cảnh, mọc dễ
dàng tại các tiểu bang phía Đông từ Massachusetts đến Florida về phía Tây :
Texas, Iowa .. hầu như tại mọi vùng đất hoang để bị xem là loài cây dại cần nhổ
bỏ !
Tại Trung Hoa, tía tô mọc ..lung tung từ Hồ Bắc
(Hubei), Sơn Tây (Shanxi), xuống Quảng Đông (Guangdong), Vân Nam (Yunnan )..
người Tàu ..không ăn tía tô (trừ Hải Nam) nên trồng tía tô bán cho Nhật và Nam
cùng Bắc Hàn.. Tía tô từ Tàu đã sang Nhật trong khoảng thế kỷ 8-9
Perilla được xem là phát xuất từ Đông Á (Ấn)..Cây đến
với phương Tây vào khoảng 1750s khi tu sĩ Pierre d'Incarville gửi mẫu cây về
Paris cho Giáo sư thực vật Bernard de Jussieu..Linnaeus đặt tên cho cây vào
1764.
Tên gọi tại một số quốc gia : Anh : Beefsteak
plant, Chinese basil ; Pháp : Sésame sauvage ; Đức : Schwarznessel ; Indonesia
: Daun shiso ; Thái : Nga-mon, Nga-khi-mon..
● Tía tô : cây rau
* Vài đặc điểm thực vật :
Tên khoa học : Perilla frutescens họ thực vật Labiatae
(Perilla phát xuất từ tên cây tại vùng Đông Ấn độ
; frutescens từ tiếng latin nghĩa là = thành bụi (shrubby)
Tên khoa học của cây hiện chưa được các nhà thực vật học
đổng thuận. Các chủng có thể có các tên địa phương như :
- Perilla frutescens var. crispa dùng cho perilla Nhật có
lá quăn, còn chia thêm thành P. frutescens var, crispa forma purpurea (lá quăn
màu đỏ) và P. frutescens var. crispa forma virida (lá quăn màu xanh)..
- P. frutescens var. frutescens dùng cho perilla ‘egoma'
cũng tại Nhật và Nam Hàn..
- P. frutescens var. nankinensis dành cho loài tía tô
Tàu..
- P. frutescens var. hirtella còn gọi lemon
perilla.
Các nhà thực vật học còn dùng thêm một cách phân loại “thực
dụng" hơn , các “ chủng trồng" (cultivar) được kèm thêm các mô
tả về màu và mùi : - Chủng “Green" hay “Ao shiso" lá xanh lục
sáng, mùi quế và vị gừng. - Chủng “Green Cumin” lá xanh, mùi cumin pha quế.
- Chủng “Purple Cumin" lá tím nhăn , mùi như
Green Cumin - Chủng “Hojiso" lá hai mặt , xanh và tím.. như tía tô
Việt Nam
Mô tả cây : (theo Cây thuốc và động vật làm
thuốc ở Việt Nam của Viện Dược liệu , tập 2, trang 943)
Cây nhỏ, cao 0.5-1 m. Thân vuông, mọc đứng,
phân cành nhiều, có rãnh dọc và có lông. Lá mọc đối, hình bầu dục, dài 2-3 cm,
gốc lá tròn, chóp lá nhọn, mép có khía răng và uốn lượn. Phiến lá mặt trên xanh
lục, mặt dưới màu tía (có loài 2 mặt đều xanh và có loài 2 mặt đều tía). cuống lá
dài. Lá khi vò có mùi đặc biệt Cụm hoa mọc ở kẽ lá và đầu cành; cành dài
6-20 cm. Hoa nhỏ, màu trắng hay tím; đài hoa hình chuông, phình phía dưới;
tràng hoa có ống hình chuông, bên ngoài có lông, tràng có 5 cánh, 4 nhị..Quả là
bế quả, hình cầu đường kính 1 mm màu nâu sáng. Hạt nhỏ màu trắng nhạt, xám hay
nâu sậm hình cầu : 1000 hạt nặng chừng 4 gram.
* Tía tô trong ẩm thực :
Tía tô đã là cây rau gia vị khá thông dụng tại vùng Nam
Á, nhất là tại Triều tiên, Ấn độ và Nhật.
- Theo J. Lackcom trong “Oriental vegetables: the
complete guide for the gardening cook" (2007) thì “Tía tô
là tinh túy của nghệ thuật ẩm thực Nhật" Cây
rau là một thành phần rất quan trọng trong shisho một món ‘quốc
túy' của Nhật và cũng dùng làm chất pha màu cho món ăn. Một ‘thức uống' rất đặc
biệt tại Nhật có hương vị tía tô là Pepsi Shiso, đã được Công ty
Pepsi (Nhật) đưa ra thị trường năm 2009. Mùi hương của tía tô khá dễ chịu, vị
có lẽ gần như quế (?). Hạt và lá dùng làm thực phẩm, tạo màu đỏ nhạt cho các rau
quả ngâm giấm, thêm vị cho các món đậu hũ, trang trí cho món tempura. Giá từ hạt
tía tô cũng dùng trang trí cho các món ăn tại Nhật, nhất là các món sushi và
sashimi (cá sống lạng mỏng), Lá và chồi non.. chiên bơ. Lá là thành phần
trong mume (mận muối kiểu Nhật). Hoa tía tô làm thành món
tempura : hoa lăn bột chiên. Hạt và hoa pha trong trà. Người Nhật tại Hawaii đặt
lá tía tô xếp trên dĩa và bày tôm lăn bột chiên giòn lên trên..
Shichimi togarashi là một hỗn hợp gia vị dùng
tăng vị cho các món súp, hầm, cá chưng.. tại Nhật. Hỗn hợp gồm bột ớt khô, hạt
mè, mù tạt, rong biển khô và tía tô
-Triều tiên (Nam Hàn) gọi Tía tô là deultkkae hay tulkkae nghĩa
là..mè (vừng) hoang..Một số sách về món ăn Hàn quốc tại Mỹ đã dịch..sai tía tô
thành mè ! gây nhầm lẫn khi nấu ăn..! Tại Nam Hàn , kkaennip
(nip=lá) hay lá tía tô là loại rau có thể ăn tươi, nấu và ngâm trong
các thực phẩm muối chua, lên men như kim chi. Deulkkae hay hạt
tía tô, được rang chín rồi tán thành bột thành deulkkae-garu dùng
làm gia vị thêm vào các món súp (guk), rau trộn, mì, kimchi và cá
đóng thành bánh (eomuk)..bánh tráng miệng.. Dầu tía tô cũng được
các nhà đầu bếp Nam Hàn dùng chiên, xào..Tại Seoul còn có nhà hàng bán kem lạnh
có vị dầu tía tô (Maeil Business Newspaper 5 Dec 2016)
-Việt Nam : Các món ăn Việt Nam tại các miền Trung
và Nam ít dùng tía tô. Tía tô có thể bày thêm trong các dĩa rau sống tổng họp.
Món bún Ốc miền Bắc sẽ thiếu hương vị khi không có tía tô. Các
tranh vẽ (mộc bản) ngày xưa của làng Đông Hồ có tranh Cô Ếch che dù, chít khăn
làm bằng lá tía tô .. món Ếch ‘um' cần thêm vị tía tô..Ếch xào lăn ngoài ngò
om, thêm tía tô ..có phần hấp dẫn hơn ? Tía tô Việt Nam thuộc loại lá nhỏ, phiến
lá trên xanh dưới tím , mùi ‘nồng' hơn tía tô Nhật..
Thành phần dinh dưỡng của Hạt :
Hạt chứa : protein (21.1%), dầu béo (45%), chất sợi
(10.2%), nicotinic acid (3.9mg/100g).. Trong thành phần protein ; arginine ,
valine, lysine.. cao nhất.. Hạt cũng có các brassinosteroid như catasteron,
homodolicholid.. Hạt còn có tỷ lệ khoáng chất cao gồm calcium, sắt,
potassium và nhiều vitamin như A, C và riboflavin..
● Tía tô : cây..thuốc
- Thuốc Bắc, thuốc Nam ..
*Thuốc Bắc :
Dược học cổ truyền Trung Hoa, thường ‘bị' gọi chung
là Đông dược (!) đã dùng hạt và lá Tía tô làm dược liệu. Các sách thuốc cổ
như Danh Y Biệt lục = Ming i pieh lu (Đào Hoằng Cảnh =Tao Hung-ching ,
452-536 trước Tây lịch) , Thần Nông Bản thảo kinh = Shen nung pen tsao
ching đã ghi chép về vị thuốc này.. từ cả ngàn năm trước ! Gần nhất
là Bản thảo Cương mục = Pen tsao kang mu (Lý thời Trân = Li Shih-chen ,
1590, đời Minh ) . Từ 1985, cây được chính thức ghi trong Trung Dược Đại
từ điển = Chung yao ta tsu tien và Chế dược
thư của Cộng hòa Nhân dân Trung quốc, phân biệt thành 3 vị
thuốc : hạt, lá và chồi non
- Hạt ( tô tử = Zi-su-zi) được cho là có
tác dụng ‘giáng Khí' , chỉ suyễn, thông đàm, tăng lực cho cách mô và thông
tràng..Dùng trong các thang thuốc trị ho, trị đờm, trị tức ngực, nấc cục..
- Lá (tô diệp= Zi-su-ye) khử hàn, giáng
khí và điều hòa lưu thông của khí, thư giãn ngực trị cảm lạnh do phong hàn,sốt
nhẹ, nghẹt mũi. đau tức vùng bụng-bao tử
- Cành thân (tô ngạnh= Zi-su-geng)) vận
chuyển Khí, giúp nở ngực, an thai..
- Thang thuốc trị ‘Cảm mạo phong hàn’ gồm các
vị tía tô, bạc hà, cam thảo, ma hoàng và cát cánh thêm sinh khương.
*Thuốc Nam: (theo Cây thuốc trị bệnh thông dụng của
Võ văn Chi) Dược học cổ truyền Việt Nam có cách dùng tía tô khác
với Tàu : Cây có vị cay, mùi thơm, tính ấm được dùng làm ra mồ hôi, chữa ho,
giúp ăn không tiêu, giải độc và chữa cảm mạo. Cành có tác dụng như lá nhưng kém
hơn, còn dùng làm thuốc an thai, đau bụng khi có thai. Quả dùng trị ho, trừ đờm..
Lá tươi thái nhỏ với hành, ăn với cháo nóng, chữa cảm.
Nước vắt lá tươi hoặc nước sắc lá khô dùng giải độc khi bị ngộ độc do ăn cua,
cá. Lá tươi ngâm giấm uống trị nhức đầu, nóng lạnh..
- Thuốc Tây ..
Tía tô đã được nghiên cứu rất nhiều về các
hoạt tính trị liệu .
Thành phần hóa học :
Theo “ The Review of Natural Products 5th Ed “
Lá Perilla chứa khoảng 0.2 % tinh dầu dễ
bay hơi (xem phần dưới) Hạt chứa dầu béo
Toàn cây còn có thêm pseudo-tannins và
các chất chống oxy-hóa (đặc trưng của các cây gia đình bạc hà), các sắc
tố nhóm anthocyanin
Kỹ nghệ dược phẩm đã ly trích được một số hoạt chất hữu dụng
có tác dụng trị liệu như các phenylpropanoids, rosmarinic và tormentic
acids( một triterpene loại ursane), luteolin..
Hoạt tính & Thử nghiệm sinh học :
● Chống sưng và chống dị ứng :
Lá, được dùng trong y học dân gian, trị
sưng-viêm. Các thử nghiệm trong Phòng thí nghiệm đã xác nhận hoạt tính
này. Perilla làm gia tăng neutrophils, tạo các leukotriene B4 cùng các
thay đổi nồng độ của thromboxane B2. Mức prostaglan dins cũng tăng (Bioscience
& Biotechnology & Biochemistry Số 65-2001). Trích tinh
perilla ức chế sự sinh tạo quá mức gây hoại tử ung bướu alpha (alpha tumor
necrosis factor) là một cytokine quan trọng trong
các phản ứng miễn dịch và sưng-viêm. Các hoạt chất chống sưng trong
perilla được xác định là luteolin và tormentic acid (Biosc
Biotechnolo Biochem Số 229-2004). Triterpene từ lá khô dùng thoa
trên tai chuột bị gây sưng cho kết quả tốt. Thuốc thoa làm bằng tor
mentic acid chống sưng có thể so sánh với hydrocortisone và
indomethacin.. * Ngừa ung bướu :
Tormentic dạng thoa có hiệu ứng trên các bướu ung thư loại
papilloma. Nhiểu thử nghiệm có so sánh với thuốc vờ và mù đôi ghi nhận nhiều kết
quả tốt. (Biology Pharmacology Bulletin Số 26-2003)
● Vài hoạt tính khác :
- Dầu perilla chứa nhiều alpha-linoleic acid có lợi cho sức
khỏe : chuột nuôi bằng dầu tía tô giảm được cholesterol và triglycerides trong
máu. Các thay đổi trong các mức eicosapentaenoic acid và arachidonic cũng xẩy
ra theo chiều hướng tốt .
● Tía tô : cây công nghiệp
*Dầu béo :
Hạt tía tô được ép để lấy một loại dầu béo,
đây là công dụng chính của cây trong công nghiệp. Dầu béo này có thể chiếm 40 %
trọng lượng hạt, dầu hiện được khai thác thương mại tại Nam Hàn và (ít hơn) tại
Nga, Cyprus, Nam Phi và Áo. Dầu béo từ hạt được xếp vào loại dầu mau khô
(drying oil) giống dầu lanh (linseed) và dầu hạt trẩu(tung= Vernicia fordii),
khi khô tạo ra một lớp ‘phim' mỏng bóng, cứng dùng trong kỹ nghệ giấy. Dầu có
thể dùng đun nấu và làm dấu bóng trong kỹ nghệ sơn mài, làm mực in, màu nhuộm,
sơn, da nhân tạo..
Thành phần dầu béo gồm :
- 3.5-7.6 % acid béo chưa no gồm oleic, linoleic,
linolenic (trên 70%) - Các mono-olein và mono-palmitin
(Bã của hạt sau khi ép lấy dầu, được dùng làm phân bón
tại Nhật, Nam Hàn vì còn chứa Calcium (0.56%), Phosphorus (0.47%), Nitrogen tổng
cộng (6.1%) *Tinh dầu : (0.3-0.5%)
Thành phần hóa học của tinh dầu thay đổi tùy
theo chủng trồng và các nhà sản xuất nguyên liệu trong kỹ nghệ nước hoa chọn
riêng chủng theo nhu cầu . Tinh dầu chứa phần chính là perillaldehyde,
perilla alcohol, limonene, alpha-pinene, hydrocumin..Tỷ lệ các chất thay đổi
tùy các loài (type) theo màu của hoa.. Công nghiệp nước hoa cũng dùng citral,
rose-furane (mùi hoa hồng) từ hoa tía tô Tinh dầu lấy được do chưng cất từ
lá và chồi hoa (đặc biệt là tại Nhật) được dùng làm tác nhân tạo hương vị và
tăng vị ngọt trong công nghiệp bánh-kẹo và mỹ phẩm.. Tinh dầu làm ngọt vị thuốc
lá (hút) thay trích tinh cam thảo , bổ sung hương vị sauce,
kẹo và chewing-gum. Do khả năng sát trùng nên được thêm
vào kem đánh răng, nước súc miệng , chống nấm
(Các tác giả Việt Nam Nguyễn Xuân Dũng và các Cộng sự
viên có bài viết (1995) “Essential oil constituents from the aerial parts of
Perilla frutescens “ trong Tạp chí Journal of Essential Oil Research Số 7-1995)
Một chất chuyển hóa loại oxime thuộc nhóm
perillaldehyde (perillartin) từ tía tô đã được dùng tại Nhật làm chất tạo vị ngọt(sweetener),
chất này ngọt gấp 2000 lần đường mía, và gấp 6 lần saccharin
*Phẩm màu :
Công nghiệp phẩm màu dùng trong thực phẩm
dùng lá tía tô để ly trích các loại phẩm màu xanh-tía vì trong lá có các sắc tố
loại anthocyanidin, perillanin chloride.. Các nhà khoa học Nhật đã trích được
các chất màu malonyl-shisonin và shisonin từ lá tía tô trồng trong môi trường
nhân tạo qua phương pháp cấy mô..
Trần Minh Quân 5-2009
Tài liệu tham khảo
- Top 100 Exotic Food Plants (Ernest Small)
- Herbal Emissaries (Steven Foster & Yue
ChongXi)
- Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam (Viện Dược
liệu)
- Medicinal and Aromatic plants -Industrial profile (H.C
Yu & K, Kosuna) - Oriental Materia Medica (Hong -Yen Hsu)