Đâu là bản chất đích thực của con người?

Xưa nay, loài người luôn yên chí rằng mình là những sinh vật ‘thượng đẳng”, hơn hẳn mọi giống loài khác. Nhưng niềm tin ấy đang bị đe doạ bởi sự xuất hiện của một “giống loài” mới: robots với bộ óc là computer!

Ngay từ những năm 1950, Alan Turing, một trong những cha đẻ của computer, đã khẳng định rằng sẽ đến lúc computer thông minh như con người. Thực tế diễn ra có vẻ như còn chứng tỏ computer có thể “thông minh hơn” con người:

Năm 1997, máy tính Deep Blue đã đánh thắng vua cờ Garry Kasparov! Đó là lúc trường phái “trí thông minh nhân tạo” – AI (Artificial Intelligence) – ăn mừng. Nhưng không chỉ AI ăn mừng: rất nhiều người khác cũng bị lây nhiễm tâm lý sùng bái computer, sùng bái khoa học, sùng bái máy móc. Số người này rất đông đúc (có lẽ chiếm đa số), bao gồm cả những người giỏi giang nhất, uy tín nhất, tạo nên một xu thế thời đại khó cưỡng nổi – thời đại kỹ trị. Trong thời đại này, khoa học vật chất được tôn lên thành “chúa tể” của tri thức, đẩy các lĩnh vực văn hoá nhân văn vào thế lép vế, dẫn tới một sự mất cân bằng nghiêm trọng trong đời sống nhân loại. Mất cân bằng sinh thái, bầu khí quyển bị hâm nóng, thiên nhiên nổi giận, môi trường bị ô nhiễm, năng lượng hạt nhân trở thành mối đe doạ, GDP tăng trưởng nhưng đạo đức suy đồi, khủng hoảng tội ác, phân hoá giầu nghèo đến mức cùng cực – trong khi có những kẻ cất giữ hàng tỷ đô-la trong ngân hàng, của cải đổ đi không hết thì vẫn có trên 1 tỷ người trên thế giới đang sống trong tình trạng đói rét, bệnh tật, …

Nguồn gốc sâu xa của tình trạng mất cân bằng đó là sự thiếu hiểu biết về bản chất con người.

Con người đơn thuần chỉ là kết quả của sự tiến hoá sinh học hay là một thực thể tâm linh – “một cây sậy có tư tưởng” như Pascal định nghĩa ?

Liệu học thuyết Darwin và những lý thuyết tiến hoá hiện đại khác có giúp chúng ta hiểu rõ bản tính người hay không? Bản tính người thực sự là cái gì?

Thuyết tiến hoá nói rằng đặc trưng của loài người là ở chỗ biết sáng tạo ra công cụ lao động. Nhưng lý thuyết này đang trở nên quá nghèo nàn trước những thành tựu của khoa học computer, bởi việc chế tạo ra công cụ thực ra chỉ là một biểu hiện của trí thông minh vượt trội, mà computer cũng sẽ thông minh không thua kém con người. Vậy chỗ đứng thật sự của con người ở đâu?

Douglas Hofstadter, trong cuốn sách nổi tiếng từng đoạt Giải Pulitzer năm 1980 của ông, “Godel, Escher, Bach”, đã tìm ra một phản đề tuyệt vời: “Khi một hoạt động trí não nào đó đã được chương trình hoá thì người ta sẽ mau chóng ngừng coi nó như một thành phần chủ yếu của tư duy thực sự”. Nói một cách dễ hiểu: đâu là chỗ của máy móc thì đó không phải là chỗ để tính người lộ rõ.

Khi một hoạt động trí não nào đó đã được chương trình hoá thì người ta sẽ mau chóng ngừng coi nó như một thành phần chủ yếu của tư duy thực sự (Doug Hofstadter, Ảnh: wikimedia.org)

Từ phản đề ấy, lập tức suy ra rằng tư duy đánh cờ không còn nằm trong vùng tư duy đặc trưng nhất của tính người nữa, vì Deep Blue đã đánh thắng vua cờ! Đây là một sự kiện làm đảo lộn vai trò của cờ vua nói riêng và là một cột mốc quan trọng trong lịch sử nhận thức của con người về chính bản thân mình. Xem thế đủ thấy việc hiểu bản chất thật sự của con người hoá ra không đơn giản như ta tưởng.

Chính vì không hiểu rõ chính mình là gì nên con người mới sùng bái những tri thức khoa học vật chất đến mức thái quá, từ đó tạo ra một thế giới mất cân bằng nghiêm trọng như hiện nay. Dường như linh cảm được điều đó nên từ cách đây hơn nửa thế kỷ, Albert Einstein đã lên tiếng cảnh báo: “Hãy thận trọng đừng biến tri thức thành chúa tể của chúng ta, nó có … sức mạnh cơ bắp nhưng không có nhân tính”[1].

Đó là lúc Einstein đề cập tới những tri thức của nền văn minh kỹ trị – tri thức tạo ra của cải vật chất, máy móc, súng ống, …

Tuy nhiên, có những tri thức không có sức mạnh cơ bắp nhưng giầu nhân tính. Những tri thức này nằm ở đâu? Nói cách khác: Bản chất đích thực của con người nằm ở đâu?

Các bậc thức giả đang ra sức tìm kiếm câu trả lời.

Brian Christian, tác giả cuốn “The Most Human Human”[2] (Người người nhất), gợi ý: Hãy khám phá bản chất người từ chính sự khác biệt giữa con người với computer!

Học giả David Shenk bình luận: “Máy móc đã trở nên thông minh đến nỗi nó buộc chúng ta phải có một cái nhìn hoàn toàn mới đối với câu hỏi thông minh là gì và con người là gì”.

Một học giả khác thốt lên: “Ai mà ngờ được rằng cách tốt nhất để hiểu con người lại là nghiên cứu chính những sản phẩm bắt chước con người”.

Thật vậy, muốn thấy rõ tính người nằm ở đâu, hãy nghiên cứu computer để xem chúng khác chúng ta ở chỗ nào. Chỗ khác biệt ấy chính là chỗ hơn hẳn của con người! Để làm việc này, hãy theo dõi một sự kiện được gọi là “Thí nghiệm Turing” (Turing Test) do cộng đồng AI tổ chức hàng năm.

Thay vì tranh cãi về mặt lý thuyết, Turing, ngay từ thời của ông (những năm 1950), đã đề xuất một kiểu thí nghiệm, nhằm chứng minh computer sẽ thông minh như con người. Đó là một cuộc thi đấu giữa hai đấu thủ: một bên là computer, một bên là con người. Hai đấu thủ sẽ phải trả lời các câu hỏi do một ban giám khảo đưa ra. Các câu hỏi này không có bất cứ một hạn chế nào: từ chuyện vặt vãnh trong đời thường cho tới những sự kiện lớn lao của khoa học, lịch sử, văn hoá, nghệ thuật, triết học, … Chẳng hạn: Bạn thích món ăn gì nhất? Thời tiết hôm nay ra sao? Sydney có đẹp bằng Paris không? Godel là ai? Hạnh phúc là gì? Tình yêu là gì? Tranh Monet có đẹp hơn tranh Picasso không? “Ode to Joy” có phải là nhạc phẩm vĩ đại nhất không? … Để đảm bảo công bằng, hai đấu thủ được đặt trong hai phòng kín để ban giám khảo không thể nhận biết bên nào là computer, bên nào là người, nhưng tuỳ theo nội dung của các câu trả lời, ban giám khảo sẽ bỏ phiếu đoán nhận bên nào là computer, bên nào là người. Kết luận của ban giám khảo dựa trên đa số phiếu, giống như bầu cử. Nếu ban giám khảo đoán nhận sai – lẫn lộn computer với người – thì đó là bằng chứng chứng tỏ computer thông minh như người.

Turing dự đoán vào năm 2000, computer sẽ đánh lừa được 30% số giám khảo sau 5 phút trò chuyện. Với kết quả đó “người ta sẽ có thể nói về tư duy của máy móc mà không thấy bị mâu thuẫn”, ông nói.

Nhưng Thí nghiệm Turing năm 2000 không xẩy ra như Turing dự đoán. Năm 2008, trong thí nghiệm diễn ra tại Reading ở Anh, suýt nữa thì dự đoán của Turing trở thành sự thật – chỉ còn thiếu đúng một lá phiếu nữa thì chương trình máy tính đã đánh lừa được ban giám khảo. Nếu chương trình đánh lừa được ban giám khảo thì nó sẽ được trao một giải thưởng mang tên “The Most Human Computer” (Computer người nhất). Ngược lại, nếu phần thắng thuộc về người tham gia thí nghiệm thì người này sẽ được trao giải thưởng “The Most Human Human” (Người người nhất). Nếu có vài người cùng tham gia thí nghiệm thì người nào được nhiều phiếu nhất sẽ được trao phần thưởng đó.

Nhiều người đã đoạt giải “Người người nhất”, vì Thí nghiệm Turing được tiến hành từ những năm 1990, nhưng phải đợi mãi đến năm 2009 thì giải thưởng “Computer người nhất” mới lần đầu tiên được trao cho David Levy – một trong những tên tuổi lớn về lập trình cho cờ vua trong thập kỷ 1980, trước khi ra đời chương trình Deep Blue trong thập kỷ 1990.

Levy là người cổ võ điên cuồng cho khoa học AI. Ông đã viết cuốn “Love and Sex with Robots” (Yêu và làm tình với robots) để trình bầy tư tưởng của mình. Không quá khó để hiểu được khái niệm “làm tình với robots” nhưng sẽ rất khó để hiểu được khái niệm “yêu robots”, nếu chữ “love” được hiểu như một tình yêu đích thực, chẳng hạn như tình yêu giữa Marius và Cosette trong “Những người khốn khổ” của Victor Hugo.

Tại sao Levy có tư tưởng thái quá như vậy? Có lẽ vì ông không hiểu bản chất đích thực của con người là gì. Nhưng tại sao lại trách Levy trong khi bỏ qua Turing?

Máy móc sẽ thông minh như con người (Doug Hofstadter, Ảnh: Doug Hofstadter )

Turing là một thiên tài có số phận bi thảm: Ông bị kết án tù vì quan hệ đồng tính (thời đó luật pháp của Anh coi quan hệ này là một tội hình sự). Ra tù ông phẫn chí rồi tự tử. Nhưng nghịch lý lớn nhất trong đời ông có lẽ nằm ngay trong học thuật: ông là tác giả của bài toán “Sự cố dừng” (The halting problem), chỉ ra rằng computer có những hạn chế không thể vượt qua được, như một “khuyết tật bẩm sinh” của bất kỳ một hệ logic nào. Nhưng cũng chính Turing lại là người đề xuất tư tưởng coi computer như một cỗ máy vạn năng có thể thay thế con người.

Nghịch lý đó cũng chính là nghịch lý của nền văn minh kỹ trị: trong khi tư tưởng của Turing thúc đẩy khoa học computer phát triển không ngừng thì đồng thời nó cũng khuyến khích tinh thần sùng bái máy móc đến mức hạ thấp vai trò của con người, sùng bái tư duy hình thức đến mức hạ thấp tư duy cảm xúc, sùng bái giá trị vật chất đến mức hạ thấp các giá trị nhân văn, … kết quả là đưa xã hội loài người đến trạng thái mất cân bằng và bị đe doạ bởi một thế giới đầy ắp những sản phẩm do chính con người tạo ra.

Nhưng khoan hãy kết tội một thiên tài.

Chẳng phải Turing đã tiên đoán chính xác rằng máy móc có thể thông minh như con người đó sao? Chẳng phải thí nghiệm Turing đã thành công đó sao?

Vâng, thiên tài của Turing là điều không thể chối cãi, nhưng Thí nghiệm Turing, thay vì làm cho những người sâu sắc sùng bái máy móc, họ đặt vấn đề hoàn toàn ngược lại – thí nghiệm ấy chỉ chứng tỏ sự ấu trĩ trong nhận thức về bản chất của trí thông minh:

Một, trí thông minh của con người tuy có giới hạn nhưng hình thức biểu lộ của nó lại vô hạn, do đó không thể kiểm chứng nó bằng một tập hợp giới hạn các câu hỏi, bất kể tập hợp đó rộng chừng nào. Bản thân việc đề xuất một thí nghiệm thử thách trí thông minh thông qua một tập hợp giới hạn các câu hỏi đã là một sai lầm ấu trĩ trong việc nhận thức khả năng biểu lộ của trí thông minh.

Hai, trí thông minh của con người hơn hẳn computer ở chỗ nó không chỉ nhận thức được những đối tượng đo được, mà còn nhận thức được những khái niệm không đo được, hoặc những khái niệm vô hình, vô ảnh, vô ngôn – không thể diễn tả được bằng bất cứ một thứ ngôn ngữ nào, mà chỉ có thể quán tưởng bằng chiêm nghiệm, trực giác, thậm chí bằng sự lặng thinh. Computer dựa trên nguyên lý số hoá và logic hình thức, không thể nhận thức cái không đo được và cái không tuân thủ logic hình thức. Turing là thiên tài trong việc khám phá những bí mật của logic hình thức nhưng xem ra ông không hiểu thấu những khái niệm tư duy trực giác, tư duy quán tưởng.

Tuy nhiên, có người lý sự rằng thực ra vẫn có thể số hoá những khái niệm vốn không thể đo được. Chẳng hạn, vẻ đẹp của phụ nữ đã được số hoá trong các cuộc thi hoa hậu đấy thôi. Từ đó computer có thể chứng minh người này đẹp hơn người kia, và rồi với cái kiểu số hoá như thế, sẽ đến lúc computer chứng minh được cái này đẹp hơn cái kia, cái này tốt hơn cái kia, v.v. Chẳng phải David Levy đã nghĩ đến chuyện số hoá tình yêu đó sao?

Liệu có thể số hoá tình yêu không?

Liệu có thể số hoá nghệ thuật không?

Liệu có thể số hoá mọi tri thức của con người không?

Liệu computer có thể thực sự thay thế con người không?

Liệu computer có thể có nhân tính không?

Câu chuyện Deep Blue đánh thắng vua cờ Kasparov sẽ đưa ra một câu trả lời thú vị. Trước khi tìm hiểu câu chuyện đó, cần biết rằng cờ vua không chỉ được coi là một môn thể thao trí tuệ, mà đã từng có một thời được coi là một lĩnh vực nghệ thuật bậc thầy “có tất cả mọi vẻ đẹp của nghệ thuật”.

[1] “Take care not to make the intellect to be our god; it has … powerful muscles but no personality” (Ideas that shaped our world, Marshall Editions, 1997)

[2] “The Most Human Human”, Brian Christian, Doubleday DD, New York, London, Toronto, Sydney, Auckland, 2011

Bài viết được đăng dưới sự cho phép của tác giả Phạm Việt Hưng. Giới thiệu tác giả:

Giảng dạy: Từng giảng dạy các môn Toán Kinh tế; Cơ học Lý thuyết; Sức bền Vật liệu; Toán luyện thi đại học. Hiện thỉnh giảng Toán cao cấp tại một đại học ở VN.

Hoạt động báo chí với tư cách một freelance trên nhiều báo in và trên mạng:

● Trang mạng Vietsciences: http://vietsciences.free.fr/

● Tạp chí Khoa học & Tổ quốc của Hội Liên hiệp Khoa học & Kỹ thuật Việt Nam

● Tạp chí Vật lý Ngày nay của Hội Vật lý VN

● Khoa học & Đời sống của Hội Liên hiệp Khoa học & Kỹ thuật Việt Nam

● Văn Nghệ của Hội nhà văn VN

● Văn Nghệ Trẻ của Hội nhà văn VN

● Tạp chí Tia Sáng của Bộ Khoa học, Công nghệ và Môi trường

Hoạt động xuất bản Sách:

● Tác giả cuốn “Những câu chuyện khoa học hiện đại”, NXB Trẻ xuất bản năm 2003

● Đồng dịch giả cuốn “Định Lý Cuối Cùng của Fermat” (Fermat’s Last Theorem) của Simon Singh, NXB Trẻ năm 2004

● Dịch giả cuốn “Phương Trình của Chúa” (God’s Equation) của Amir Aczel, NXB Trẻ 2004

● Dịch giả cuốn “Từ Xác định đến Bất định” (From Certainty to Uncertainty) của David Peat, NXB Tri Thức 2011.

● Cộng tác với Kỷ yếu “Đại học Humboldt 200 năm, Kinh nghiệm Giáo dục Thế giới & Việt Nam”, NXB Tri Thức, 2011. Bài “Nền khoa học và giáo dục Australia: Một kim tự tháp vững chắc”, Phạm Việt Hưng, trang 353.

● Cộng tác với Kỷ yếu “Hạt Higgs và Mô hình Chuẩn, cuộc phiêu lưu kỳ thú của khoa học”, NXB Tri Thức, 2014. Bài “Câu chuyện ‘hạt của Chúa’ đã kết thúc?”, Phạm Việt Hưng, trang 265.

Tác giả: Phạm Việt Hưng

Gen ảnh hưởng đến thói quen ăn uống của chúng ta như thế nào?

Tác giả: Nicholas Archer | Dịch giả: Ngọc Yến

Khả năng cảm nhận vị ngọt của chúng ta rất đa dạng và được kiểm soát một phần do gen. (TatyanaGl/ iStock)

Bạn ghét mùi vị của những cây cải Bruxen ư? Bạn thấy kinh tởm mùi rau ngò hay nhận thấy mật ong là quá ngọt phải không? Gen của bạn có thể là nguyên nhân.

Mọi người có những sở thích khác nhau với thực phẩm và điều đó được định hình bởi sự kết hợp độc đáo giữa ba yếu tố tương tác: môi trường (sức khỏe, chế độ ăn uống và ảnh  hưởng văn hóa); kinh nghiệm trước đó; và các gen, là yếu tố gây ra sự khác biệt thuộc về tri giác của bạn đối với thực phẩm.

Thực phẩm mà chúng ta ăn vào được cảm nhận bởi các cơ quan thụ cảm ở trong lưỡi và mũi. Các cơ quan thụ cảm làm việc giống như một cái ổ khóa và hết sức chuyên biệt đối với các chất dinh dưỡng hoặc hương liệu (có thể ví như những chìa khóa) mà chúng nhận ra. Ví dụ, cơ quan thụ cảm vị ngọt chỉ phát hiện ra các phân tử ngọt và sẽ không phát hiện ra vị đắng.

Hiểu được ảnh hưởng của gen đối với vị giác sẽ là một gợi ý cho những sản phẩm được thiết kế riêng cho các nhu cầu của bạn

Khi bạn ăn, não của bạn kết hợp các tín hiệu từ các cơ quan thụ cảm chuyên dụng về vị (trong miệng) và khứu (mùi thơm trong mũi) để hình thành một hương vị. Hương vị còn bị ảnh hưởng bởi những đặc tính khác về tri giác, chẳng hạn như vị cay nóng của ớt, vị mát lạnh của bạc hà, hoặc độ đặc sánh của sữa chua.

Những thế giới cảm thụ độc đáo của chúng ta

Con người có khoảng 35 cơ quan thụ cảm chuyên dụng để phát hiện thấy các vị ngọt, mặn, đắng, chua, vị umami (như ở bột ngọt) và vị béo. Và khoảng 400 cơ quan thụ cảm để phát hiện mùi thơm. Các protein thụ cảm được sản sinh ra từ những chỉ dẫn được mã hóa trong DNA của chúng ta, và mã DNA của các cá nhân khác nhau thì có sự khác biệt rất lớn.

Năm 2004, các nhà nghiên cứu Mỹ đã xác định được rằng bộ phận thụ cảm thuộc khứu giác nằm ở các điểm dễ xảy ra đột biến. Những vùng này có sự dao động trong bộ gen cao hơn bình thường. Bất kỳ biến thể nào về mặt di truyền cũng có thể làm thay đổi hình dạng của bộ phận thụ cảm (ổ khóa trong ví dụ ở trên) và dẫn đến sự khác biệt trong cảm nhận về mùi vị giữa mọi người.

(bbbrrn/iStock)

Một nghiên cứu của Mỹ cho thấy rằng hai cá nhân bất kỳ sẽ có những sự khác biệt về di truyền, được thể hiện thành sự khác biệt trong khoảng 30% đến 40% các bộ phận thụ cảm về mùi của họ. Điều này nói lên rằng tất cả chúng ta đều khác nhau trong sự cảm nhận hương vị thực phẩm, và rằng tất cả chúng ta sống trong thế giới cảm thụ độc đáo của chính mình.

Bạn thêm bao nhiêu đường vào tách trà của mình?

Khả năng nhận biết của chúng ta đối với độ ngọt thì khác nhau rất nhiều và một phần được kiểm soát do gen của chúng ta. Một nghiên cứu gần đây được đăng trên chuyên đề về các trường hợp sinh đôi cho thấy, di truyền học là nguyên nhân gây ra một phần ba sự biến thiên trong cảm nhận về vị ngọt của đường và chất tạo ngọt calo thấp. Các nhà nghiên cứu đã xác định được các biến thể gen đặc trưng trong các bộ phận thụ cảm phát hiện vị ngọt: TAS1R2 và TAS1R3.

Cũng có sự biến thiên lớn trong việc phát hiện vị đắng. Tuy nhiên, vấn đề này phức tạp hơn so với vị ngọt, vì chúng ta chỉ có 25 cơ quan thụ cảm phát hiện các phân tử vị đắng khác nhau. Bộ phận thụ cảm vị đắng ngăn không cho chúng ta ăn phải các chất độc hại, đó là lý do tại sao vị đắng lại không được nhiều người thích.

Một trong những bộ phận thụ cảm vị đắng (TAS2R38) kiểm soát khả năng phát hiện ra một hợp chất đắng gọi là PROP (propylthiouracil). Căn cứ vào khả năng phát hiện PROP thì con người có thể được chia thành hai nhóm: “nhóm những chuyên gia nếm” hoặc “nhóm những người không nếm”. Những chuyên gia nếm thường không thích rau xanh có vị  đắng, chẳng hạn như bông cải xanh và cải bruxen.

Tình trạng PROP cũng được sử dụng như một dấu hiệu về sở thích thực phẩm, nó cho thấy những người không nếm thích ăn nhiều chất béo hơn và chịu đựng độ cay của ớt tốt hơn.

Di truyền học cũng đã được liên hệ đến các loại thực phẩm nguyên chất, chẳng hạn như sở thích rau mùi, thích cà phê và nhiều thứ khác. Nhưng gen chỉ có ảnh hưởng chút ít đến sở thích đối với những loại thực phẩm này do sự phức tạp của cảm giác và sở thích chủ yếu là do tác động từ môi trường và những kinh nghiệm trước kia.

Hướng tới sự cá nhân hóa

Hiểu được ảnh hưởng của gen đối với vị giác sẽ là một gợi ý cho những sản phẩm được thiết kế riêng cho các nhu cầu của bạn. Chẳng hạn như thiết kế một chế độ ăn uống phù hợp với cấu trúc di truyền của một người nào đó để giúp họ giảm cân. Thật vậy, các công ty kiểm nghiệm di truyền hiện nay đã có thể đưa ra lời khuyên dinh dưỡng dựa trên bộ gen của bạn.

Thực phẩm trong một ngày có thể được lập thành công thức cụ thể đối với sở thích được xác định theo gen. (Joe Raedle / Getty Images)

Những sản phẩm thực phẩm được cá nhân hoá cho phù hợp với sở thích ăn uống theo gen của riêng bạn là một ví dụ khác. Các loại thực phẩm dựa trên sở thích cá nhân giờ đây đã có mặt trong các siêu thị. Có thể mua nước xốt cay Salsa (được chế biến từ cà chua, hành, ớt) ở mức độ êm dịu, trung bình và cay nồng. Vậy điều gì sẽ xảy ra nếu bạn có thể mua được các loại thực phẩm được đặc chế, dựa theo những sở thích được quyết định bởi gen của riêng bạn?
Cá nhân hóa cũng có thể áp dụng ở mức độ quần thể. Các nhà sản xuất thực phẩm có thể thiết kế các sản phẩm thực phẩm của họ phù hợp với những quần thể khác nhau, dựa trên sự hiểu biết về mức độ phổ biến của một loại biến thể di truyền trong mỗi quần thể dân cư.

Chúng ta chỉ mới bắt đầu hiểu được các gen làm thay đổi khả năng thưởng thức hương vị như thế nào, và điều đó có thể có ảnh hưởng đến sở thích ăn uống ra sao. Cần có thêm nhiều nghiên cứu nữa để hiểu được sự kết hợp giữa nhiều gen có thể tác động như thế nào đến tri giác và chế độ ăn uống. Không dễ mà làm được điều này, vì nó sẽ đòi hỏi những nghiên cứu với số lượng người cực lớn.

Một lĩnh vực nghiên cứu quan trọng khác là phải tìm hiểu liệu các gen về vị giác của chúng ta có thể được biến tính hay không. Hãy tưởng tượng, liệu bạn có thể làm thay đổi sở thích đồ ăn của mình và tiêu thụ các loại thực phẩm lành mạnh hơn hay không?

Nicholas Archer là nhà khoa học thuộc tổ chức CSIRO của Australia. Bài viết này đã được công bố trên The Conversation.

9 kỹ thuật thực hành thiền định

Tác giả: Caroline Dupont | Dịch giả: Ngọc Yến

(kieferpix/iStock)

Thiền đích thực là một thực hành sinh động không thể định nghĩa bằng các biện pháp cụ thể, đó không phải là việc hướng ra bên ngoài mà trái lại là hướng vào bên trong con người bạn. Hãy từ bỏ suy nghĩ rằng bạn chỉ cần nắm bắt và làm đúng kỹ thuật thiền định thì tĩnh lặng sẽ đến với bạn. Tuy nhiên, tôi thấy rằng có một vài nguyên lý chỉ đạo đối với thực hành thiền định có thể dẫn dắt chúng ta tới trạng thái tự nhiên, thanh thản và tự do tự tại.

1. Bỏ ra ít nhất 25 phút rảnh rỗi

Hãy chắc chắn rằng bạn đang ở một nơi yên tĩnh, không bị quấy rầy và chuẩn bị một chỗ ngồi thật thoải mái.

2. Ghi nhớ rằng thiền định là một trạng thái tự nhiên

Bạn không cần phải kiểm soát tâm trí, hơi thở hay bất kỳ chi tiết nào khác.

3. Hướng ý thức của bạn vào thân thể tự nhiên của bạn

Hãy bắt đầu bằng việc quan sát xem ý thức của bạn đang hướng vào đâu. Để ý thức được thoải mái, tự do thay vì cưỡng ép nó đến bất cứ nơi cụ thể nào. Bạn có cảm giác đặc biệt nào ở bên trong thân thể mình không? Hãy để cho ý thức trở nên cởi mở, tò mò, và cho phép nó là chính nó. Khi những suy nghĩ xuất hiện, đừng cưỡng ép để chúng mất đi mà hãy để chúng như vậy, hãy dẫn dắt ý thức hướng trở về cơ thể. Quan sát cảm xúc xem chúng thay đổi ra sao, bằng cách đó ý thức sẽ bị thu hút một cách tự nhiên đến một nơi khác như một bản tính tự nhiên. Đơn giản là để nhận thức của bạn đi theo hướng này. Trải nghiệm này có thể sẽ kéo dài một lúc trong khi bạn cảm thấy như đang xuyên qua tầng tầng lớp lớp khác nhau của cơ thể. Xin được nhắc lại một lần nữa, hãy tin tưởng vào trí tuệ của bạn và để nó dẫn dắt tâm trí bạn. Ý thức sẽ hòa tan năng lượng trong cơ thể và tâm trí sẽ bắt đầu trở nên ít bị chi phối hơn. Tôi nhận thấy đây là bước then chốt để tâm trí trở nên tĩnh lặng.

4. Chú ý tới những gì đang chú ý

Nói cách khác, bạn nhận biết được những suy nghĩ, những cảm giác và âm thanh…, và khi bạn để cho chúng tồn tại một cách tự nhiên, bạn sẽ chú ý tới sự có mặt của chúng. Sự hiện diện này không phải là ở trong cơ thể bạn, cũng không thể định rõ ra theo bất cứ cách thức nào. Nó là không gian mênh mang, tự do, và chân thực đến từng chi tiết. Nó giống như bầu trời rộng lớn vô hạn bao hàm và chứa đựng tất cả mọi thứ.

(Grekov/iStock)

5.Tồn tại trong sự hiện diện của ý thức

Thả lỏng trong khi nhận thức. Khi bạn nhận thấy chính mình đang dấn sâu vào những suy nghĩ hay cảm giác hoặc những cảm xúc, hãy để chúng tự nhiên như thế. Đừng cưỡng ép chúng mà hãy thư giãn cùng chúng theo bất cứ cách nào. Điều này sẽ giúp khai mở ý thức và cho phép bạn trải nghiệm nhiều hơn.

6. Lặp lại bước 4 và 5 để tiến nhập vào trạng thái thiền định

Đắm chìm vào một mục tiêu, một đối tượng… để cho nó tự nhiên… nghỉ ngơi thư thái và vẫn thanh tỉnh ý thức…

7. Theo thời gian, bạn sẽ nắm bắt ý thức nhanh hơn

Bạn sẽ tận hưởng được sự hiện diện sâu hơn của mọi cảm giác trong khoảng thời gian dài hơn.

8. Hãy tự hỏi mình xem liệu có phải bạn đang cố gắng tìm cách kiểm soát sự trải nghiệm của bạn?

Bạn đang tránh né những tư tưởng cụ thể, cảm xúc hay cảm giác phải không?

9. 25 phút là thời gian lý tưởng tối thiểu để luyện tập

Thông thường phải mất một khoảng thời gian 15 hoặc 20 phút để thoát khỏi những ý nghĩ lộn xộn dai dẳng trong tâm trí. Nếu bạn rút ngắn thời gian thực hành thiền định, bạn sẽ hiếm khi có được cơ hội đắm mình trong sự ngọt ngào của cảm giác vô vi đang hiện diện. Hãy ghi nhớ rằng thiền định là một thực hành mang tính tiếp diễn. Hãy tận hưởng cuộc hành trình đó!

Bài viết này được công bố lần đầu trênwww.NaturalySavvy.com

CĂN NHÀ NGOẠI Ô.

SÔNG NGÃ NĂM

ĐONG ĐẦY...

LÂM THUÝ ANH " ĐONG ĐẦY "

DÒNG ĐỜI

" DÒNG ĐỜI " CỦA LÂM THUÝ ANH

TÌNH ƠI !!!...

" TÌNH ƠI !!..." LÂM THUÝ ANH

Đức khiêm tốn sẽ giúp vận may được lâu dài

Tác giả: Clearwisdom.net

(Ảnh: Fotolia)

Lời ban biên tập: Câu chuyện dưới đây là về Chu Công thuộc triều đại nhà Chu (1122 B.C. – 256 trước Công Nguyên) được xem như là một trong những bậc trị quốc đạo đức nhất của lịch sử Trung Hoa.

Chu Công, tên Cơ Đán, là em của Chu Vũ Vương đời nhà Chu, trong thời cổ đại Trung Hoa. Chỉ 3 năm sau khi đánh bại nhà Thương, Chu Vũ Vương qua đời, để lại trọng trách thâu gom thế lực triều đại nhà Chu cho Chu Công. Chu Công làm phụ chính, rồi đánh dẹp những xứ ở phương Đông mà đã chạy qua nương nhờ dư đảng của nhà Thương, để chống lại triều đại nhà Chu. Ông đã dẹp yên miền Đông trong 5 năm. Theo truyền thuyết Trung Hoa, Chu Công đã chú giải 64 quẻ bát quái và hoàn tất quyển kinh Dịch (còn gọi là Chu Dịch), thành lập một hệ thống “lễ nghi của nhà Chu”, và đặt quy định mẫu mực cho lễ nhạc cổ điển của Trung Hoa. Năm 2004, theo báo cáo của các nhà khảo cổ học Trung Quốc là họ có thể đã tìm ra phần mộ của Chu Công ở huyện Kỳ Sơn, tỉnh Thiểm Tây.

Chu Công, khi phụ tá hai vị quân vương của triều đại nhà Chu là Chu Vũ Vương và Chu Thành Vương (con của Vũ Vương), đã dùng đức độ để trị vì thiên hạ. Ông đã lập nên một hệ thống lễ nghi và âm nhạc cổ điển để hướng dẫn dân chúng hành xử theo đúng mẫu mực chính đáng trong đời sống hàng ngày. Khổng Tử cũng tôn kính ông như một vị thánh nhân. Đương thời, Chu Thành Vương muốn phong đất Lỗ cho Chu Công, nhưng vì mang trọng trách phụ chính, nên ông từ chối không nhận. Sau đó vua Thành Vương quyết định cấp nước Lỗ cho Bá Cầm, con trai thứ ba của Chu Công. Khi Bá Cầm sửa soạn rời nhà đi nhậm chức, Chu Công nghiêm nghị khuyên bảo con trai rằng: “Bất cứ lúc nào, con cũng không được tự kiêu hoặc tham sắc dục mà buông thả bản thân. Con nhất định phải luôn luôn giữ đức khiêm tốn, như vậy mới có thể cai trị quốc gia cho tốt, rồi thì phúc lành, vận may của con mới được lâu bền.”

Sau đó Chu Công lại bảo Bá Cầm: “Thôi, con hãy chuẩn bị lên đường. Nhớ rằng không được kiêu hãnh vì mình đã được vua ban cho nước Lỗ, rồi từ đó mà khinh thị các nhân sĩ. Ta là con của vua Văn Vương, là em của vua Vũ Vương, và là thúc phụ của vua Thành Vương. Nhưng ta còn phải gánh trách nhiệm quan trọng là phụ chính cho vua Thành Vương trông coi việc trị quốc. Địa vị của ta bây giờ rất cao so với nhiều người trong thiên hạ, nhưng ta vẫn bị khách khứa đến quấy rầy khi đang gội đầu hoặc đang dùng cơm như lúc xưa. Để tiếp khách tử tế đàng hoàng, thường thường ta phải vội vàng bỏ dở gội đầu, đi ra khỏi phòng tắm 3 lần, hoặc ngưng ăn bữa cơm tối đến 3 lần trong một đêm. Dầu vậy, ta vẫn e ngại việc đón tiếp nhân sĩ thiên hạ của mình có thể bị thiếu sót, không được tề chỉnh cho lắm. Ta nghe nói bậc nhân sĩ đức độ rộng lớn mà giữ vững được thái độ khiêm cung, thì sẽ nhận sự vinh quang đẹp đẽ; người giầu với đất rộng phì nhiêu, nếu biết tự kiềm chế dục vọng và bảo trì sự tiết kiệm thì sẽ được bình an; quan chức địa vị cao nếu giữ được tâm thái nhún nhường thì càng được hiển hách tôn quý hơn; tướng quân có nhiều binh lính hùng mạnh sẽ đạt được thắng lợi nếu biết lúc phải khiếp sợ; người trí tuệ thông minh mà tự xem mình đần độn, ngu si thì sẽ có những lợi ích tốt lành; người biết văn chương lịch lãm mà giữ được tính khiêm cung, thì càng có kiến thức rộng rãi hơn. Sáu điểm này đều là đức hạnh tốt đẹp của tính khiêm nhường. Làm một ông vua phú quý tứ hải, nếu không có lòng khiêm tốn thì sẽ mất tất cả, kể cả mạng sống của chính mình. Vua Trụ của nhà Thương, vua Kiệt của nhà Hạ đều bị giết bởi tính kiêu căng của họ. Con có thể không khiêm tốn cẩn thận đượcsao? Trong kinh Dịch có câu rằng: ‘hữu nhất cá phương pháp, đại túc [1] dĩ thủ thiên hạ, trung túc dĩ thủ quốc gia, tiểu túc tâm thủ kỳ thân, giá tựu thị khiêm hư [2]. (tạm dịch là có một phương pháp, nếu khiêm tốn trong mọi việc làm và mọi đối xử thì giữ được thiên hạ; khiêm tốn tới mức trung bình thì giữ được quốc gia; lòng khiêm tốn ít thì chỉ giữ được bản thân )’. Đạo Trời có huỷ diệt điều gì cũng để lại sự khiêm tốn ích lợi, đất có biến đổi bao nhiêu cũng lưu lại tính khiêm tốn; quỷ thần, con người tất cả đều không thích kẻ kiêu căng, mà lại ưa chuộng người khiêm tốn. Con nhất định phải ghi nhớ kỹ những điều này! Không vì được thụ phong nước Lỗ mà coi thường nhân sĩ!”.

Chu Công còn nói thêm với con trai: “Người quân tử mà hành vi đạo đức thì nghĩa là sức mạnh như trâu, nhưng họ không bao giờ đấu với trâu để chứng tỏ sức của ai mạnh; có nghĩa là nhanh như ngựa nhưng không bao giờ chạy đua với ngựa để chứng tỏ ai nhanh; có nghĩa là trí tuệ như bậc học sĩ cao nhưng họ sẽ không tranh đấu với người để chứng tỏ trí tuệ của ai cao thâm.”

Nói tóm lại, Chu Công giảng về sự thực hành “đức khiêm tốn” sẽ mang đến rất nhiều lợi ích: đối xử với người khác với lòng khiêm tốn, cung kính thì càng được người ta kính trọng hơn; kiềm chế dục vọng và thực hành sự tiết kiệm thì sẽ được sự bình an lâu dài của người đời. Người khiêm tốn, nhún nhường, không tự cao tự đại thì càng được người ta tôn quý hơn. Người khiêm tốn, không kiêu ngạo, cuồng vọng thường đạt được thắng lợi. Người khiêm tốn, không khoe khoang sẽ nêu cao tấm gương tốt lành. Người khiêm tốn sẽ càng mở rộng kiến thức. Người thời nay cũng sẽ nhận nhiều ích lợi nếu thực hành đức hạnh khiêm nhường trong lúc làm việc và đối đãi với người khác hoặc khi học hỏi những điều mới lạ.

[1] Túc: bước; cũng có nghĩa là ‘đủ’

[2] Khiêm hư: [hư : trống rỗng] không có ý tự cho là đủ, cần phải học phải hỏi thêm, cũng còn gọi là ‘hư tâm’.

Giữ vững cao quý trong tâm

Tác giả: Quán Minh

(Ảnh: Epochtimes)

Trong cuộc sống thường ngày, nếu chúng ta không có quy tắc hay lý tưởng để theo, chúng ta sẽ dễ bị ảnh hưởng bởi môi trường và thuận theo ham muốn. Do đó chúng ta có thể sống cả trăm năm mà vẫn không thể nhận ra bản ngã chân chính của mình. Chúng ta có thể trông mạnh mẽ ở bên ngoài, nhưng thế giới nội tâm chúng ta là rất yếu đuối. Người khôn ngoan đều có chính kiến riêng, nên trong nghịch cảnh, họ có thể bảo vệ công lý và lương tâm. Trong hành trình cuộc sống, họ theo các nguyên tắc của mình và không bao giờ từ bỏ sự cao quý trong tâm.

Triết gia trứ danh Baruch de Spinoza tin rằng linh hồn của một người khôn ngoan thực sự sẽ không bị kích động. Nó đi theo tự nhiên bất biến và tự biết chính mình, Thần và vạn vật trong vũ trụ. Nó tồn tại vĩnh viễn và hưởng thụ thỏa mãn chân chính của linh hồn.

Ba trăm năm trước, kiến trúc sư nổi tiếng Christopher Laiyien được phân công thiết kế Tòa thị chính thành phố Windsor, Anh quốc. Sau khi áp dụng kiến thức kỹ thuật và nhiều năm kinh nghiệm, ông đã thiết kế khéo léo trần nhà chỉ được đỡ bởi một chiếc cột. Một năm sau, khi các viên chức chính quyền kiểm tra Tòa thị chính, họ tỏ ra ngờ vực công trình và yêu cầu ông thêm vào một vài cây cột.

Laiyien tự tin rằng một cây cột là đủ để chống đỡ vững chắc Tòa thị chính. Tuy nhiên, sự bảo thủ của ông đã chọc giận các viên chức và ông gần như đã bị đưa ra tòa. Khi ấy ông phải đối mặt với một tình thế tiến thoái lưỡng nan: Nếu ông khăng khăng giữ ý tưởng, thì chính quyền thành phố chắc chắn sẽ tìm ai đó khác để thay đổi hay thiết kế lại Tòa thị chính. Còn nếu sửa đổi thiết kế, thì ông sẽ vi phạm các nguyên tắc của chính mình. Kiên quyết theo các nguyên tắc đó, ông đã dành rất nhiều thời gian và đưa ra một quyết định khôn ngoan. Ông thêm vào bốn cây cột trong Tòa thị chính, nhưng chỉ để cho đẹp mà thôi: không cây cột nào đụng tới trần nhà hết. Tuy nhiên, không ai để ý rằng chúng chỉ đóng một vai trò trang trí.

Không ai khám phá ra bí mật này cho tới hơn 300 năm sau. Vài năm trước, chính quyền thành phố đã sẵn sàng trùng tu Tòa thị chính. Họ đã phát hiện ra bốn cây cột được thêm vào. Tin tức lan truyền khắp xa gần. Các kiến trúc sư và du khách từ khắp nơi trên thế giới đã tới thăm, bởi vậy Tòa thị chính đã trở thành một điểm du lịch hút khách. Các khách du lịch không chỉ tới để khen ngợi tài năng của Laiyien, mà khâm phục sự kiên định của ông trong việc giữ vững các nguyên tắc dưới áp lực khổng lồ. Từ điểm này, thật là xuất chúng khi người ta có thể giữ vững sự cao quý trong tâm, bất chấp áp lực thế nào.

Quy tắc tương tự cũng được áp dụng ở đây. Nếu một người muốn duy trì phẩm đức cao đẹp, người ấy phải giữ vững lương thiện và trong sáng trong tâm khi sống ở thế giới trần tục này. Tự ngã chân chính được thể hiện khi người ta giữ vững các nguyên tắc và bất động dưới áp lực. Giữ vững cao quý trong tâm là thực sự có trách nhiệm với sinh mệnh của chính mình.

15 loại thực phẩm lành mạnh nhất mọi thời đại

Tác giả: Joseph Mercola, www.mercola.com | Dịch giả: Tottochan

Lựa chọn theo danh sách dưới đây là một khởi đầu tuyệt vời để nuôi dưỡng gia đình của bạn đúng cách.

Trong một khảo sát về thói quen chi tiêu cho thực phẩm sử dụng trong gia đình ở Mỹ, Ban Nghiên Cứu Kinh Tế (ERS) thuộc Bộ Nông Nghiệp Hoa Kỳ đã phát hiện được rằng người dân Mỹ đang vung tiền chi tiêu vào những loại thực phẩm không lành mạnh.

Một gia đình trung lưu người Mỹ chi tiêu phần lớn ngân sách thực phẩm của họ (gần 18%) cho các loại ngũ cốc tinh chế, sau đó là đường và các loại bánh kẹo (gần 14%). Tiếp theo là thịt đỏ (chủ yếu được cung cấp từ các trang trại chăn nuôi công nghiệp, hay còn gọi là CAFOs), kế đến là các loại đồ ăn nhẹ đông lạnh hay ướp lạnh và các loại đồ uống.

Đối lập với các con số nêu trên, người Mỹ chỉ sử dụng dưới 0,5% ngân sách thực phẩm của họ cho các loại rau màu xanh đậm và một khoản tương tự cho các loại rau màu cam. Còn các loại rau khác chiếm ít hơn 4% tổng chi tiêu cho thực phẩm trong gia đình và trái cây các loại chỉ chiếm hơn 6%.

Theo báo cáo của Forbes:

“Không phải người ta đang chi cho thực phẩm nói chung ít hơn những gì họ nên làm. Mà là chúng ta đang sử dụng 17% số tiền mua sắm thực phẩm cho những loại ngũ cốc tinh chế (gấp ba lần con số khuyến nghị).

… Và trong khi Bộ Nông Nghiệp Hoa Kỳ (USDA) khuyến cáo nên chi ít hơn 1% cho đường và bánh kẹo, thì hầu hết người Mỹ chi gần 14% ngân sách thực phẩm cho đồ ngọt các loại. Điều đó có nghĩa là không phải chúng ta ham muốn tiết kiệm tiền mà ăn uống kham khổ, mà vấn đề ở đây là sự chọn lựa của chúng ta quá nghèo nàn”.

Tôi cho rằng ngoài việc chọn lựa đúng đắn, chúng ta cũng cần cập nhật kiến thức về các loại thực phẩm thực sự lành mạnh. Khác với thông thường, bạn không cần tốn quá nhiều tiền để được ăn các loại thực phẩm chất lượng. Trên thực tế, nhiều trong số các loại thực phẩm lành mạnh nhất được đề cập sau đây không hề đắt đỏ.

Không những thế, bởi có rất nhiều loại thực phẩm lành mạnh nên bạn có thể đưa vào thực đơn của mình xoay quanh các loại thực phẩm theo mùa … và các loại thực phẩm được giảm giá.

Để bảo vệ sức khỏe bản thân, tôi khuyên bạn nên chi 90% ngân sách thực phẩm cho các loại đồ ăn chưa chế biến và chỉ nên dành 10% cho các loại thực phẩm chế biến. Lựa chọn theo danh sách dưới đây là một khởi đầu tuyệt vời để nuôi dưỡng gia đình của bạn đúng cách.

15 loại thực phẩm lành mạnh nhất

1. Trái bơ

Trái bơ, được xếp vào danh mục trái cây, có hàm lượng fructose thấp, giàu kali và chất béo không bão hòa đơn lành mạnh (Pruden/iStock)

Trái bơ, được xếp vào danh mục trái cây, có hàm lượng fructose thấp, giàu kali và chất béo không bão hòa đơn lành mạnh, nghiên cứu đã khẳng định trái bơ có lợi cho sức khỏe và chức năng tim mạch.

Với tôi, hầu như mỗi ngày tôi đều ăn hết một trái bơ bằng cách trộn với salad. Cách này giúp tăng cường sự tiêu thụ chất béo lành mạnh và calorie mà không cần tiêu thụ nhiều protein hay carbohydrate.

Trái bơ còn rất giàu kali (nhiều hơn gấp đôi số lượng kali có trong chuối) và giúp cân bằng tỷ lệ kali/natri cực kỳ quan trọng. Trái bơ cũng cung cấp gần 20 dưỡng chất thiết yếu giúp tăng cường sức khỏe, bao gồm chất xơ, vitamin E, các loại vitamin B và acid folic. Ngoài cách ăn trực tiếp, bạn có thể sử dụng bơ như chất béo thay thế trong các công thức nấu ăn cần đến bơ hay các loại dầu ăn khác.

Một ưu điểm khác của trái bơ: nó là một trong những loại trái cây an toàn nhất, bạn có thể mua loại được trồng theo cách thông thường, do đó bạn không cần phải chi nhiều tiền hơn cho loại hữu cơ. Lớp vỏ dày của nó có khả năng bảo vệ phần ruột bên trong khỏi thuốc trừ sâu.

2. Cải cầu vồng

Cải cầu vồng (Teleginatania/iStock)

Cải cầu vồng thuộc gia đình nhà rau chân vịt, cùng họ với củ cải và rau bi-na. Đây là nguồn cung cấp vitamin C, E và A tuyệt vời (dưới dạng beta-carotene) cùng với các khoáng chất mangan và kẽm. Khi ăn cải cầu vồng, bạn sẽ nhận được rất nhiều lợi ích từ khả năng chống oxy hóa và kháng viêm của nó.

Theo báo cáo của tổ chức George Mateljan Foundation:

“Các thành phần dưỡng chất thực vật có trong cải cầu vồng thậm chí còn lớn hơn rất nhiều so với những phán đoán ban đầu của các nhà nghiên cứu, ngày nay người ta phát hiện khoảng ba chục dưỡng chất thực vật chống oxy hóa có trong cải cầu vồng, trong đó có các betalain (bao gồm cả betacyanin và betaxanthin) và các epoxyxanthophyll. Nhiều dưỡng chất thực vật chống oxy hóa giúp cho cải cầu vồng có màu sắc rực rỡ ở cuống, thân và gân lá”.

Các sắc tố betalin có trong cải cầu vồng (cũng tìm thấy trong củ cải đường) hỗ trợ quá trình thải độc giai đoạn 2 của cơ thể, có tác dụng phá vỡ các độc tố đang gắn kết với các phân tử khác, để chúng có thể đào thải ra khỏi cơ thể của bạn. Cải cầu vồng còn chứa một loạt những chất dinh dưỡng quan trọng, bao gồm lượng lớn magiê và vitamin K1, có tác dụng hỗ trợ sức khỏe của xương.

Ngoài ra, cải cầu vồng còn chứa flavonoid, được gọi là acid syringic, có thể giúp điều chỉnh lượng đường trong máu và mang lại nhiều lợi ích cho bệnh nhân tiểu đường, cùng với kaempferol, flavonol có thể giúp chống lại ung thư và giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính như bệnh tim mạch.

3. Tỏi

Tỏi nổi tiếng là hiệu quả trong phòng chống các chủng vi khuẩn kháng thuốc như tụ cầu khuẩn và khuẩn salmonella. (eyewave/Photos.com)

Tỏi rất giàu mangan, canxi, phốt pho, selen và vitamin B6 và C, nên rất có lợi cho xương, cũng như tuyến giáp của bạn. Người ta cho rằng nhiều công dụng điều trị của tỏi xuất phát từ các hợp chất chứa lưu huỳnh của nó, chẳng hạn như chất allicin, là chất làm cho tỏi có một mùi vị rất đặc trưng.

Các hợp chất tăng cường sức khỏe khác bao gồm oligosaccharides, protein giàu arginine, selenium và flavonoids. Có nghiên cứu đã chứng minh hiệu quả của tỏi với trên 160 loại bệnh khác nhau. Nhìn chung, các lợi ích của tỏi được phân thành 4 nhóm chính:

• – Giảm viêm (giảm nguy cơ viêm xương khớp và các bệnh khác liên quan đến viêm);
• – Tăng cường chức năng miễn dịch (kháng khuẩn, kháng nấm, kháng virus và các đặc tính chống ký sinh trùng);
• – Cải thiện sức khỏe tim mạch và tuần hoàn (bảo vệ chống đông máu, làm chậm mảng bám, cải thiện lipid và hạ huyết áp);
• – Là độc tố đối với 14 loại tế bào ung thư (bao gồm cả não, phổi, vú, dạ dày và tuyến tụy)

Ngoài ra, tỏi còn có tác dụng chống lại các vi khuẩn kháng thuốc, nghiên cứu đã tiết lộ rằng khi allicin tiêu hóa trong cơ thể của bạn, nó sản sinh axit sulfenic, một hợp chất phản ứng với các gốc tự do nguy hiểm, nhanh hơn bất kỳ hợp chất nào khác.

4. Rau mầm

Quá trình nảy mầm sản sinh enzym, là chất làm cho thức ăn dễ dàng tiêu hóa một cách tự nhiên. (Robyn Mackenzie/iStock/Thinkstock)

Rau mầm có thể cung cấp một số dưỡng chất ở mức cao nhất, bao gồm vitamin, khoáng chất, chất chống oxy hóa và enzyme, giúp bảo vệ chống lại các gốc tự do.

Chẳng hạn như mầm bông cải xanh tươi, tốt hơn nhiều so với bông cải xanh bình thường, do đó cho phép bạn ăn với số lượng ít hơn. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng mầm bông cải xanh ba ngày tuổi chứa glucoraphanin – một hợp chất chemoprotective – nhiều gấp 10-100 lần so với bông cải trưởng thành.

Hợp chất glucoraphanin còn có tác dụng bảo vệ chống lại các chất ô nhiễm độc hại bằng cách cải thiện khả năng bài tiết của cơ thể. Glucoraphanin cũng đã được chứng minh có khả năng bảo vệ chống lại bệnh ung thư.

Rau mầm rất kinh tế (rẻ hơn đến 90% hoặc nhiều hơn nữa) nếu tự trồng ở nhà, vì vậy tôi khuyên các bạn nên tự trồng rau mầm cung cấp cho gia đình. Hãy thử bắt đầu bằng mầm bông cải xanh, mầm cải xoong và mầm hướng dương.

5. Các loại nấm

Bên cạnh ưu điểm giàu protein, chất xơ, vitamin C, vitamin B, canxi và khoáng chất, nấm còn là nguồn cung cấp chất chống oxy hóa tuyệt vời. (Lisovskaya/iStock)

Bên cạnh ưu điểm giàu protein, chất xơ, vitamin C, vitamin B, canxi và khoáng chất, nấm còn là nguồn cung cấp chất chống oxy hóa tuyệt vời. Nó chứa polyphenol và selen – rất phổ biến trong thế giới thực vật, cũng như các chất chống oxy hóa chỉ thấy trong nấm.

Một trong những chất chống oxy hóa nói trên là ergothioneine, hiện nay đã được các nhà khoa học công nhận là “chất chống oxy hóa bậc thầy”. Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Nature có đề cập đến tầm quan trọng của ergothioneine, là chất chỉ tìm thấy trong nấm, được mô tả như “chất dẫn xuất chứa lưu huỳnh hiếm thấy của các axit amin, histidine”, nó đóng vai trò cực kỳ đặc biệt, giúp bảo vệ DNA khỏi các tổn thương do oxy hóa.

Ngoài ra, nấm còn cung cấp một số chất tăng cường miễn dịch hiệu quả nhất, đây chính là lý do tại sao nó rất có lợi trong cả ngăn ngừa và điều trị ung thư.

Các polysaccharides chuỗi dài, đặc biệt là phân tử alpha và beta glucan, chịu trách nhiệm chính về hiệu quả của nấm đối với hệ thống miễn dịch. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng, bổ sung thêm một hoặc hai khẩu phần nấm khô sậm màu rất có lợi cho sức khỏe, nó điều chỉnh tác động trên chức năng hệ miễn dịch.

6. Cải xoăn

Sinh tố cải xoăn (Lecic/iStock)

Chỉ một chén cải xoăn cơ thể của bạn sẽ tràn ngập các loại vitamin kháng bệnh như vitamin K, A, B, C và một lượng lớn mangan, đồng, chất xơ, canxi và kali. Với mỗi khẩu phần cải xoăn, bạn sẽ nhận được hơn 45 flavonoit đơn nhất, trong đó có cả lợi ích chống oxy hóa và kháng viêm.

Cải xoăn cũng là nguồn cung cấp sulforaphane và indole-3-carbinol chống ung thư tuyệt vời. Đến nay, cải xoăn đã được chứng minh làm giảm ít nhất năm nguy cơ mắc các bệnh ung thư, trong đó có ung thư bàng quang, ung thư vú, ruột kết, buồng trứng và tiền liệt tuyến. Các glucosinolate có trong cải xoăn và các loại rau họ cải khác được phân nhỏ thành các hợp chất giúp bảo vệ DNA khỏi bị tổn thương.

Một số nghiên cứu cho rằng ăn cải xoăn sống là tốt nhất để phòng ngừa ung thư, nhưng một số nghiên cứu khác lại cho rằng nấu chín tới mới là tốt nhất, một phần vì nó tăng cường khả năng liên kết acid mật ở đường tiêu hóa, từ đó giúp các axit mật dễ dàng thực hiện chức năng bài tiết của cơ thể, nó không chỉ có tác động tích cực trong chuyển hóa cholesterol, mà còn tác động đến nguy cơ gây ung thư (các acid mật có liên quan tới sự gia tăng nguy cơ ung thư).

7. Rau bina

Rau bina rất giàu vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa, bao gồm acid folic, vitamin A, sắt, kali, canxi, kẽm và selen.

Rau bina  rất giàu vitamin, khoáng chất, và chất chống oxy hóa, bao gồm acid folic, vitamin A, sắt, kali, canxi, kẽm và selen. Rau bina còn chứa chất flavonoit có thể giúp bảo vệ cơ thể khỏi các gốc tự do, đồng thời có công dụng kháng viêm và hỗ trợ chống oxy hóa. Theo báo cáo của Tổ chức George Mateljan Foundation:

“Hỗn hợp các chất dinh dưỡng có trong rau bina giúp nó có được vị trí độc tôn trong số những thực phẩm có chất chống oxy hóa và kháng viêm, hợp chất dinh dưỡng thực vật khác thường của rau bina đã cấu tạo nên các thành phần chống lão hóa và kháng viêm.

Nhắc đến flavonoit, thì rau bina là nguồn cung cấp độc đáo chất glucuronide methylenedioxyflavonol. Còn đối với carotenoit, rất khó có thể tìm ra nguồn lutein và zeaxanthin nào hữu ích hơn. Các epoxyxanthophyll carotenoid neoxanthin và violaxanthin cũng là các thành phần có tác dụng tích cực được tìm thấy trên lá rau bina”.

8. Cải rổ

Cuốn Taco chay: bánh mì hạt mặn, sốt guacamole, xà lách romaine, phô mai hạt hạnh nhân và sốt salsa cuốn trong lá cải rổ. (graytown/iStock)

Cải rổ có họ hàng rất gần với cải xoăn, chúng rất giống nhau về mặt dinh dưỡng. Giàu vitamin K và dinh dưỡng thực vật – axit caffeic, axit ferulic, quercetin và kaempferol – cải rổ giúp làm giảm sự suy yếu của tế bào do oxy hóa trong quá trình chống viêm nhiễm. Cải rổ chứa glucosinolate, còn gọi là glucobrassicin – có thể chuyển hóa thành phân tử đồng phân thiocyanate – gọi là indole-3-carbinol, hoặc I3C, một hợp chất có khả năng kích hoạt và ngăn chặn phản ứng viêm ở giai đoạn đầu.

Các loại dinh dưỡng thực vật khác có trong rau cải rổ, như diindolylmethane và sulforaphane, đã được chứng minh lâm sàng có khả năng chống lại các tế bào ung thư vú, tiền liệt tuyến, ung thư buồng trứng, cổ tử cung và ung thư ruột kết, giúp ngăn chặn sự phát triển của các tế bào ung thư và thậm chí giúp ngăn chặn sự hình thành ngay từ ban đầu. Đáng chú ý hơn nữa, cải rổ đặc biệt có hàm lượng chất xơ cao, với hơn 7 gram mỗi cup (1), rất lý tưởng để hỗ trợ tiêu hóa. Chúng cũng đặc biệt hữu ích trong việc duy trì hàm lượng cholesterol lành mạnh. Theo Tổ chức George Mateljan Foundation:

“Một nghiên cứu gần đây cho thấy, cải rổ hấp tốt hơn cải xoăn, cải xanh, bông cải xanh, cải Brussels và cải bắp hấp, đối với khả năng liên kết các acid mật trong đường tiêu hóa. Các acid mật được tiết ra một cách dễ dàng hơn khi hình thành sự liên kết các acid mật. Bởi acid mật được hình thành từ cholesterol, tác động gián tiếp từ sự liên kết acid mật là làm giảm hàm lượng cholesterol trong cơ thể. Đáng chú ý là cải rổ hấp có khả năng liên kết các acid mật lớn hơn nhiều so với cải rổ sống”.

Muốn cải rổ có hương vị và cung cấp dưỡng chất tốt nhất, bạn nên chọn phần lá hơi nhỏ hơn so với lớp lá cứng bên ngoài. Nếu bạn không biết chắc cách chế biến, hãy thử công thức chế biến cải rổ trong 5 phút này nhé.

9. Cà chua

Ngoài giảm nguy cơ đột quỵ, lycopene từ cà chua (kể cả nước sốt cà chua hữu cơ không đường) cũng được xem rất hữu ích trong việc điều trị ung thư tiền liệt tuyến. (OlgaMiltsova/iStock/Thinkstock)

Cà chua, đặc biệt là cà chua hữu cơ – vốn nhiều chất dinh dưỡng, gồm các hóa chất thực vật khác nhau, đem đến một loạt lợi ích cho sức khỏe. Cà chua là nguồn cung cấp hoàn hảo các chất lutein, zeaxanthin và vitamin C (tập trung nhiều nhất ở phần ruột mềm như thạch bao quanh hạt), cũng như các vitamin A, E và các vitamin B, kali, mangan và phốt pho. Một số dưỡng chất thực vật có trong cà chua ít được nhắc đến hơn như:

• – Flavonol: rutin, kaempferol và quercetin
• – Flavonones: naringenin và chalconaringenin
• – Axit Hydroxycinnamic: axit caffeic, axit ferulic, và axit coumaric
• – Glycosides: esculeoside A
• – Các chất dẫn xuất acid béo: acid 9-oxo-octadecadienoic

Cà chua còn là nguồn tập trung lycopene rất lớn – là chất chống oxy hóa carotenoid, giúp các loại trái cây và rau quả như cà chua và dưa hấu có màu hồng hoặc màu đỏ. Tác động chống oxy hóa của lycopene từ lâu đã được thừa nhận mạnh hơn các carotenoid khác như beta-carotene và nó còn có thể làm giảm đáng kể nguy cơ đột quỵ và ung thư như một số nghiên cứu đã cho thấy.

Ngoài tác dụng giảm nguy cơ đột quỵ, lycopene từ cà chua (kể cả nước sốt cà chua hữu cơ không đường) cũng được xem là có tác động tích cực trong điều trị ung thư tiền liệt tuyến. Thật thú vị, khi nấu chín, tính khả dụng sinh học của lycopene lại tăng chứ không giảm chút nào, nấu chín cà chua, như nước sốt cà chua là một lựa chọn đặc biệt lành mạnh.

10. Bông cải trắng (súp lơ)

Bông cải trắng có khả năng giúp cơ thể của bạn thải độc (anna1311/iStock)

Một khẩu phần bông cải chứa đến 77% lượng vitamin C khuyến nghị hàng ngày. Bông cải là nguồn cung cấp dồi dào vitamin K, protein, thiamin, riboflavin, niacin, magiê, phốt pho, chất xơ, vitamin B6, folate, pantothenic acid, kali và mangan. Không những vậy, nó còn là nguồn cung cấp choline, tuyệt vời – là một loại vitamin B được biết đến với vai trò hỗ trợ sự phát triển của não bộ, giàu chất dinh dưỡng kháng viêm, giúp duy trì sự kiểm soát tình trạng viêm, trong đó có I3C, có thể tác động ở mức độ di truyền để giúp ngăn ngừa các phản ứng viêm ở cấp độ căn bản. Các hợp chất có trong bông cải cũng cho thấy tác dụng chống ung thư. Theo thông tin từ Viện Ung thư Quốc gia:

“Indoles và isothiocyanates được tìm thấy trong bông cải có tác dụng như chất ức chế sự phát triển của bệnh ung thư trên một số cơ quan ở chuột, bao gồm bàng quang, vú, đại tràng, gan, phổi và dạ dày.”

Bông cải cũng giúp cơ thể có khả năng thải độc bằng nhiều cách. Nó chứa chất chống oxy hóa hỗ trợ thải độc giai đoạn 1, cùng với các chất dinh dưỡng chứa lưu huỳnh – rất quan trọng cho các hoạt động thải độc giai đoạn 2. Đồng thời, các glucosinolate có trong bông cải cũng kích hoạt các enzym thải độc. Bông cải còn là nguồn cung cấp chất xơ dồi dào, rất có lợi cho tiêu hóa. Hơn nữa, nhờ tính linh hoạt tuyệt vời mà bông cải trở nên thực sự hấp dẫn. Bạn có thể ăn sống, trộn cùng salad, hay nấu chín. Thậm chí có thể chế biến bằng cách nêm gia vị và nghiền thành món “khoai tây” nghiền nhưng lành mạnh hơn nhiều. Theo Tổ chức George Mateljan Foundation:

“Các nhà nghiên cứu khẳng định sulforaphane hình thành từ glucosinolate có trong súp lơ (glucoraphanin) có thể giúp bảo vệ niêm mạc dạ dày của bạn. Sulforaphane có nhiều lợi ích trong việc ngăn chặn sự phát triển quá mức của vi khuẩn Helicobacter pylori trong dạ dày hoặc bám quá nhiều trên thành dạ dày của bạn”.

11. Hành tây

(wmaster890/iStock)

Cho đến nay, hành tây đã được chứng minh có rất nhiều lợi ích; nó có khả năng kháng dị ứng, kháng histaminic, kháng viêm và chống oxy hóa, tất cả trong một thể thống nhất. Polyphenol là những hợp chất thực vật được công nhận có đặc tính phòng ngừa bệnh tật, chống oxy hóa và chống lão hóa. Hành tây có nồng độ polyphenol đặc biệt cao, hơn cả tỏi, tỏi tây, cà chua, cà rốt và ớt chuông đỏ.

Đặc biệt, hành tây rất giàu flavonoid polyphenol gọi là quercetin. Quercetin là một chất chống oxy hóa mà nhiều người tin rằng có thể ngăn ngừa sự phóng thích histamin – nên những loại thực phẩm giàu quercetin là chất “kháng histamine tự nhiên”. Hành tây chứa một lượng lớn hợp chất chống ung thư, trong đó có quercetin, đã được chứng minh làm giảm khối u ung thư giai đoạn đầu, cũng như kiềm chế sự phát triển của các tế bào ung thư buồng trứng, vú và ruột kết. Những người ăn nhiều hành tây, cũng như các loại rau trong nhóm allium (2) khác, ít có nguy cơ mắc các loại ung thư như:

• – Tiền liệt tuyến và vú
• – Buồng trứng và màng dạ con
• – Ruột kết – trực tràng và dạ dày
• – Thực quản và thanh quản
• – Biểu mô tế bào thận

12. Cá hồi Alaska đánh bắt tự nhiên

(klenova/iStock)

Cá hồi cung cấp chất béo omega-3 là eicosapentaenoic acid (EPA) và docosahexaenoic acid (DHA), chúng có thể có ích trên nhiều mặt của sức khỏe, từ hệ thống tim mạch, sức khỏe hành vi và tâm thần, cho đến sức khỏe tiêu hóa của bạn. Thậm chí nó có thể ngăn ngừa nguy cơ chết yểu. Nghiên cứu cho thấy sử dụng dầu cá như cá hồi Alaska đánh bắt tự nhiên một đến hai lần mỗi tuần có thể tăng tuổi thọ của bạn hơn hai năm và giảm 35% nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch.

Cá hồi còn chứa chất chống oxy hóa astaxanthin, từng được ca ngợi như một trong những chất chống oxy hóa mạnh nhất từ trước tới nay do khả năng chặn đứng đồng thời nhiều gốc tự do khác nhau. Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra rằng nó mạnh hơn các chất chống oxy hóa carotenoid khác, như vitamin E, beta-carotene và lycopene.

Astaxanthin cũng có nhiều tác dụng tích cực đối với sức khỏe tim mạch, mắt và não, cũng như làm dịu các cơn đau mãn tính. Bí quyết ăn cá ngày nay là chọn những loại cá có hàm lượng cao loại chất béo lành mạnh omega-3, ít bị nhiễm các chất độc hại. Cá hồi Alaska đánh bắt tự nhiên (KHÔNG phải cá nuôi) phù hợp với điều kiện này và là một trong số ít các loại cá mà tôi còn khuyên bạn nên ăn.

13. Trứng gia cầm hữu cơ chăn thả

(librakv/iStock)

Protein rất cần thiết để xây dựng, duy trì và tái tạo các mô trong cơ thể của bạn, bao gồm cả làn da, các cơ quan nội tạng và cơ bắp. Protein cũng là thành phần chính của hệ thống miễn dịch và nội tiết tố. Trong số các protein được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm, chỉ có thực phẩm có nguồn gốc từ động vật như thịt và trứng chứa “protein hoàn chỉnh”, nghĩa là chúng có chứa tất cả các axit amin thiết yếu. Trứng cũng chứa lutein và zeaxanthin, rất tốt cho sức khoẻ của mắt, choline tốt cho não bộ, hệ thống thần kinh, tim mạch và chúng cũng là nguồn cung cấp B12 tự nhiên.

Trứng tràn đầy dinh dưỡng lành mạnh, miễn là nó có nguồn gốc từ gà chăn thả hữu cơ. Sự khác biệt về dinh dưỡng giữa trứng gà chăn thả thật và trứng gà nuôi thương mại là kết quả của chế độ nuôi dưỡng khác nhau giữa hai nhóm gà. Bạn có thể nhận ra trứng gà thả vườn hay gà chăn thả bởi màu sắc của lòng đỏ trứng. Những con gà mái tự bới tìm thức ăn thường đẻ những quả trứng có lòng đỏ cam tươi sáng. Nếu lòng đỏ màu vàng nhạt, đục là dấu hiệu chắc chắn rằng bạn đang sử dụng trứng của những con gà nuôi nhốt công nghiệp, không được tự tìm kiếm thức ăn một cách tự nhiên. Nguồn trứng tươi tốt nhất là từ những con gà mái nuôi thả của những người nông dân địa phương.

14. Dầu dừa hữu cơ

(joannawnuk/iStock)

Bên cạnh công dụng tuyệt vời đối với tuyến giáp và sự trao đổi chất của cơ thể, dầu dừa rất giàu axit lauric, nó biến đổi thành monolaurin trong cơ thể, là một monoglyceride có khả năng tiêu diệt virus lipid-Coated như HIV và herpes, cúm, sởi, vi khuẩn gram âm và động vật nguyên sinh như Giardia lamblia. Chuỗi acid béo trung bình của nó (MCTs) cũng đem lại một số lợi ích sức khỏe phổ biến, như tăng cường trao đổi chất và chống lại các tác nhân gây bệnh.

Một phát hiện thú vị gần đây là dầu dừa có thể được sử dụng như là một phương pháp điều trị tự nhiên cho căn bệnh Alzheimer, vì MCTs cũng là nguồn cung cấp xeton quan trọng cho các cơ quan trong cơ thể, nó có tác dụng như một nguồnthay thế cung cấp nhiên liệu cho não, có thể giúp ngăn chặn sự teo não liên quan đến chứng mất trí nhớ. Dầu dừa rất dễ dàng hấp thu qua hệ tiêu hóa và không gây nên đột biến insulin trong máu, vì vậy để tăng cường năng lượng một cách nhanh chóng, đơn giản là bạn có thể ăn một thìa dầu dừa hoặc nêm vào đồ ăn của mình.

Hãy chắc chắn rằng bạn chọn một loại dầu dừa hữu cơ, chưa qua tinh chế, không tẩy trắng, được ép lạnh, không qua xử lý nhiệt hoặc hóa chất và không chứa các thành phần biến đổi gen. Ngoài việc uống trực tiếp và chế biến đồ ăn, dầu dừa còn có vô số công dụng khác –  từ các ứng dụng làm đẹp tại chỗ cho đến điều trị sơ cứu và làm sạch nhà nói chung.

15. Các loại hạt

(tashka2000/iStock)

Ngày càng có nhiều nghiên cứu cho thấy các loại hạt có thể giúp bạn sống lâu hơn và thậm chí còn hỗ trợ giảm cân. Không quá ngạc nhiên khi nhìn nhận thực tế là các loại hạt có nhiều chất béo lành mạnh, khác với lối nghĩ thông thường, cơ thể của bạn cần chúng để tối ưu hóa các chức năng. Loại hạt yêu thích của tôi là macadamia và hồ đào, vì chúng cung cấp hàm lượng chất béo lành mạnh cao nhất trong khi duy trì calori và protein ở mức thấp hơn. Loại axit béo chính yếu có trong hạt macadamia là axit béo oleic không bão hòa đơn (khoảng 60%). Đây là hàm lượng tìm thấy trong dầu ô liu, được biết đến với nhiều lợi ích sức khỏe.

Và một loại thực phẩm nữa: nước hầm xương

Nước hầm xương có chứa một loạt các chất dinh dưỡng có giá trị khác nhau, trong đó có canxi, collagen và tủy xương, cơ thể của bạn có thể dễ dàng hấp thụ và sử dụng. Nước hầm xương tự làm có thể giúp giảm đau và viêm khớp, giúp xương chắc khoẻ, thúc đẩy tăng trưởng tóc và móng.

*(1) cup: là đơn vị đo lường trong nấu ăn

*(2) allium: là nhóm rau có chứa các chất kháng viêm quan trọng như hành các loại, hẹ, tỏi,…